«تمامی انسانها با حقوق برابر زاده میشوند». این کلمات کوتاه و مشهور، شصت سال پیش مقدمه تصویب بیانیه جهانی حقوق بشر شد. با این حال مبارزه علیه تبعیض با گذشت شصت سال از تصویب این بیانیه، هنوز هم نبرد روزمره میلیونها نفر از انسانها در نقاط مختلف کره زمین است. برای این میلیونها نفر، مبارزهای که به شکل روزمره و برای رهایی از تبعیض انجام میدهند، به مثابه تلاشی برای دست یافتن به آرزوهایی است که بعضا غیر قابل دستیابی به نظر میرسند.
سازمان ملل از همان ابتدای تشکیل، هدفش را در این جمله بیان کرد که «باور خود به حقوق اساسی بشر، کرامت انسان و قدرت او را مورد تاکید قرار میدهیم بدون اینکه در این زمینه تبعیضی بر اساس نژاد، جنسیت، زبان یا دین قایل باشیم».
با این حال، سازمان ملل متحد هنوز و با گذشته دههها از زمان تاسیس خود، اقدام خاصی در قبال رفع تبعیض علیه دگرباشان جنسی و تلاش برای احقاق حقوق آنها به خصوص در جوامعی که دگرباشان جنسی مورد شدیدترین فشارها قرار دارند، انجام نداده است.
بحث و بررسی حقوق دگرباشان جنسی در سازمان ملل بر اساس مصوبات مجمع عمومی و شورای حقوق بشر صورت میگیرد، ولی علیرغم شعار سازمان مبنی بر نگاه برابر به انسانها فارغ از گرایشهای متفاوت آنها از جمله گرایش جنسی؛ از سال 1945 و زمان تاسیس سازمان ملل، هیچ گونه اقدام جدی و حتی بحث و بررسی در مورد این موضوع صورت نگرفت تا سرانجام در ماه دسامبر سال 2008 نخستین قدم در این زمینه برداشته شد.
در این سال، پیشنویس طرح مشترک هلند و فرانسه در حمایت از دگرباشان جنسی در حالی به سازمان ملل ارایه شد که اتحادیه اروپا نیز از طرح مزبور حمایت کرده بود. این طرح که انتظار میرفت در مجمع عمومی حتی با اکثریتی شکننده و ضعیف به تصویب برسد، به ناگاه با بیانیه مخالفتآمیز اتحادیه عرب مواجه شد و 57 کشور عضو سازمان ملل به طرح مشترک هلند و فرانسه رای منفی داده و 44 کشور دیگر از شرکت در رایگیری خودداری کردند. از آن سال تاکنون پرونده هر دو بیانیه اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب برای جمعآوری امضا و تایید از طرف دیگر کشورها باز مانده، بدون اینکه مجمع عمومی سازمان ملل هیچکدام از آنها را به رسمیت شناخته باشد.
در ماه دسامبر 2010 بان کی مون دبیرکل سازمان ملل سخنرانیای تاریخی در نیویورک ایراد کرده و ضمن تاکید بر لزوم ایجاد برابری در قبال دگرباشان جنسی، خواستار این شد که دگرباشی جنسی از فهرست جرایم در تمام دنیا حذف شده و به خشونت و تبعیض علیه آنها خاتمه داده شود.
وی در سخنرانی خود گفت: «ما با هرگونه تبعیض به شکل کلی، و هرگونه تبعیض علیه گرایشها و هویتهای مختلف جنسی به شکل خاص مخالفیم. هر کجا که تنشی بین فرهنگهای مختلف با حقوق بشر وجود داشته باشد، در نهایت حقوق بشر باید پیروز شود».
پس از شکست در قدم نخست، ژوئن سال 2011 شاهد دومین اقدام مهم در سازمان ملل در زمینه برابری حقوق دگرجنسخواهان بودیم. در این سال، آفریقای جنوبی پیشنویس طرحی را در شورای حقوق بشر سازمان ملل ارایه کرد که در آن از شورا خواسته شده بود کمیساریای عالی حقوق بشر را مامور تهیه گزارشی در مورد دگرجنسخواهان و شرایط آنها در سراسر دنیا کند. این طرح پس از بحث و بررسیهای فراون و تنشآمیز سرانجام با 23 رای موافق در مقابل 19 رای مخالف به تصویب رسید و سه کشور بورکینافاسو، چین و زامبیا نیز از رای دادن به آن خودداری کردند.
بدین ترتیب شورای حقوق بشر سازمان ملل، قطعنامه 17/19 را تصویب کرد که در آن برای نخستین بار به موضوع حقوق بشر و لزوم حفظ آن برای دگرباشان جنشی پرداخته شده بود. تصویب این قطعنامه که از طرف آمریکا و متحدانش «تاریخی» توصیف شد، راه را برای صدور نخستین گزارش رسمی سازمان ملل در همین زمینه را هموار ساخت که از طرف دفتر کمیسر عالی حقوق بشر تهیه شد.
هیلاری کلینتون وزیر خارجه وقت آمریکا در مورد این اقدام سازمان ملل گفت: «این یک لحظهی تاریخی برای برجسته کردن موضوع نقض حقوق بشر در قبال انسانهای لزبین، گی، دو جنسگرا و ترا جنسی است که صرفا به خاطر عشق با آن مواجه میشوند».
در سال 2013 دفتر حقوق بشر سازمان ملل نخستین کارزار جهانی آگاهیبخشی در مورد لزوم برابری و احترام به دگرباشان جنسی را راه انداخت. این کارزار جهانی با نام «آزاد و برابر زاده شدهایم» نتیجه یک سال فعالیت کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل بود که بر اساس طرح آفریقای جنوبی کار خود را آغاز کرده بود.
بان کی مون دبیرکل سازمان ملل، این کارزار را «بیسابقه» توصیف کرده و رهبران جهان را دعوت کرد تا برای توقف خشونت علیه دگرباشان جنسی همکاری کنند.
ناوی پیلای کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل در جریان مراسم شروع این کارزار گفت: «تبعیض علیه دگرباشان جنسی گاه به خشونت فیزیکی، خشونت جنسی و عملیات قتل سازمانیافته نیز منجر میشود که نقض آشکار حقوق بشر به شمار میآید. اعلامیه جهانی حقوق بشر تمامی انسانها را بدون هیچ استثنایی دارای حقوق برابر از بدو تولد میداند، ولی این برابری هنوز برای میلیونها نفر در جهان یک وعدهی تو خالی است چرا که این افراد به شکل روزمره با انواع خشونت، تعصب، نفرتپراکنی و تبعیض مواجه هستند». پیلای، ایجاد هرگونه تغییری در موضعگیریها را «سخت و دشوار» توصیف کرد ولی آن را غیرممکن ندانست.
گزارشی که به نام این کارزار صادر شد، به اکثر زبانهای دنیا ترجمه شد. در این گزارش پنج التزام اساسی برای دولتها به هدف حفاظت از حقوق بشر دگرباشان جنسی تعیین شده که در قالب توصیه منتشر شده است:
1ـ محافظت از مردم در برابر خشونت همجنسگرا هراس و تراجنس هراس. لحاظ شدن گرایش هویت جنسی به عنوان خصوصیات و ویژگیهای محافظت شده در مقابل قوانین مربوط به جرایم ناشی از نفرت. به کارگیری سیستمهای کارآمد برای ثبت و گزارش فعالیتها و اعمال خشونتبار با انگیزه تنفر علیه افراد. اطمینان از تحقیق و بازجویی کارآمد از عاملان و تعقیب قانونی این افراد و جبران خسارت برای قربانیان این نوع خشونتها. همچنین اینکه قوانین و سیاستهای پناهنگدگی بایستی این نکته را در نظر بگیرند که آزار به علت گرایش یا هویت جنسی یک فرد میتوانند یک عامل اساسی و قانونی برای درخواست پناهندگی او باشد.
2ـ منع شکنجه و خشونت، اعمال غیرانسانی و برخوردهای مخرب علیه دگرباشان جنسی که تحت بازداشت هستند، با قدغن کردن این چنین اعمال و تنبیه کردن عاملان و اطمینان از اینکه خسارت قربانیان این اعمال جبران میشوند. تمامی بدرفتاریهای صورت گرفته توسط مامورین دولتی بررسی شوند و افراد گناهکار به دادگاه فراخوانده شوند. آموزشهای لازم به ماموران اجرای قانون داده شود و اطمینان حاصل گردد که نظارت کافی و موثر بر زندانها و بازداشتگاهها صورت میگیرد.
3ـ لغو قوانینی که همجنسگرایی را جرم معرفی میکند، شامل تمامی قوانینی که رابطه جنسی رضایتمندانه بین دو شخص بالغ همجنس را ممنوع میکند. اطمینان از اینکه افراد به خاطر گرایش یا هویت جنسی خود بازداشت یا دستگیر نشوند و در معرض آزمایشهای فیزیکی بیاساس و اهانتآمیز به قصد تعیین گرایش جنسیشان قرار نمیگیرند.
4ـ ممنوعیت تبعیض بر اساس گرایش و هویت جنسی. وضع قوانین جامعی که تبعیض بر اساس گرایش و هویت جنسی را غیر قانونی بداند. به طور مشخص، اطمینان از دسترسی به خدمات اساسی شهروندی این افراد شامل حق استخدام و خدمات درمانی بدون وجود تبعیض. فراهم کردن سطح آموزش و پرورش لازم برای جلوگیری از تبعیض و بدنامسازی اقلیتهای جنسی در جامعه.
5ـ احترام به آزادی بیان و حق تشکیل آزادانه مجامع و جمعیتهای مسالمتآمیز.
بان کی مون در سخنرانی مارس 2012 خود در شورای حقوق بشر سازمان ملل که به مناسبت تصویب قطعنامه 17/19 این شورا ایراد شد گفت: «برخی میگویند که تمایلات و هویت جنسی، دو قضیه حساس به شمار میآیند. من این را میفهمم و مانند بسیاری از همنسلانم در محیطی بزرگ نشدیم که در مورد این موضوعات صحبت شود. با این حال من یاد گرفتم که در این زمینه پردهپوشی نکنم، چرا که انسانهای زیادی در معرض خطر هستند و وظیفه ما بر اساس میثاق سازمان ملل و اعلامیه جهانی حقوق بشر، دفاع از حقوق همه انسانها در همه جا است».