انسان شاید به همان اندازه که به هوا و خوراک و پوشاک نیاز دارد، به سرپناه محتاج است. جست‌وجوی مکانی امن برای زیستن، از نخستین تلاش‌های انسان برای سازگاری با زندگی بر کره خاکی بوده و به حیات او آرامش و امنیت داده است.
در زندگی امروز، داشتن مسکن مناسب یک حق بدیهی به نظر می‌رسد، اما مثل بسیاری از بدیهیات دیگر، انسا‌ن‌های بسیاری از آن محرومند. برای تضمین این حق، قوانین بین‌المللی به کمک آمده‌اند و تامین مسکن مناسب و آزادی در استفاده از آن را به عنوان حقی انسانی تضمین کرده‌اند و مسوولیت تامین آن را بر عهده دولت‌ها دانسته‌اند، اما این حق ابتدایی، به شکل‌های مختلفی در جهان نقض می‌شود. از دست دادن سرپناه و مسکن به دنبال جنگ و آوارگی شدیدترین حالت آن است و ناتوانی از تامین مسکن مناسب به دلیل فقر و آسیب‌های اجتماعی یکی از معمول‌ترین شکل‌های نقض این حق انسانی که در قالب حاشیه نشینی و زاغه نشینی و زندگی در کمپ‌های موقتی نمود پیدا کرده است.
در ایران امروز، نقض حق مسکن بیشتر در قالب فقر مسکن دیده می‌شود. جمعیت قابل توجهی از مردم از مسکن مناسب بی‌بهره‌اند. قیمت بالای مسکن، در شرایط نامناسب اقتصادی، آن را به سرمایه گروه‌های اندکی تبدیل کرده و گروه های بزرگت‌ری را با مشکل کمبود مسکن مواجه کرده است. به دنبال این شرایط در سال‌های ۸۵ تا ۹۰ تعداد خانه‌های خالی در ایران، از ۶۳۰ هزار واحد به یک میلیون و ۶۵۰ هزار واحد افزایش پیدا کرد.
با وجود نابسامانی‌هایی که در ساخت و ساز در ایران وجود دارد و مشکلاتی که این شیوه ساخت و ساز بی رویه و خارج از استاندارد در زندگی شهری و محیط زیست و وضعیت اقتصادی ایجاد می‌کند، بسیاری مساله واقعی مسکن در ایران را نه تولید انبوه مسکن یا تولید برج‌ها در شمال تهران که بد مسکنی جمعیت قابل توجهی در کشور می‌دانند.
این نکته وقتی قبال تامل تر به نظر می‌رسد که توجه کنیم در چهار سال اخیرو ۷۰۰ هزار خانوار به شمار خانوارهای کم‌درآمد زیر خط فقر و مستأجر افزوده شده است.
در سال ۹۲ در بخش مسکن ۲,۵ میلیون خانوار کم‌درآمد زیر خط فقر، مستأجر شناسایی شده بودند که بر اساس مطالعات جدید این رقم به ۳,۲ میلیون خانوار افزایش یافته است، ۶۰ درصد این خانوارها در بافت‌های ناکارآمد سکونت دارند.
بر این مشکلات می‌توان ناکارآمدی طرح‌های دولتی در زمینه تولید مسکن انبوه، مشکلات وام‌های بانکی، بازار خرید و هروش مسکن و خالی نگه داشتن خانه‌های خالی، غیراستاندارد بودن ساخت و ساز در ایران و فساد در اجرای قوانین نظارت بر ساخت و ساز مسکن را افزود: مسایلی که داشتن یک مسکن مناسب را به حسرت بسیاری از شهروندان تبدیل می‌کند.
در این شماره مجله حقوق ما به بررسی ابعادی از حق مسکن در ایران پرداخته‌ایم؛ بررسی انتقادی طرح مسکن مهر، پیش‌بینی‌های قانونی برای تامین مسکن مناسب برای شهروندان و دلایل ناکامی‌های آن در کنار ناامنی و عدم نظارت بر ساخت و ساز، موضوع مقالاتی هستند که برای این شماره مجله تهیه شده‌اند.