حق حضانت: تکلیفی که نمی‌توان از آن سر باز زد

8 فوریه 2018، ساعت 14:36

سرپرستی کودک به دست پدر و مادر بیولوژیکش، بدیهی و عادی به نظر می‌رسد، اما همین مساله، موضوع بسیاری از دعاوی خصوصی در ایران و یکی از پرونده‌های مورد بحث در حاشیه و زمینه پرونده‌های طلاق است. از آنجا که قانون مدنی ایران، ولی را پدر و جد پدری می‌داند، در صورت طلاق، باید در مورد حضانت فرزندان مشترک تعیین تکلیف کرد. چون بسیاری از پدران، از دادن حضانت فرزندان پس از طلاق به مادر خودداری می‌کنند.

ماده ۱۱۶۸ قانون مدني ايران حضانت را هم حق و هم تكليف والدين می‌داند. يعني اينكه والدين حق دارند حضانت و سرپرستي كودك خود را به عهده گيرند و قانون جز در موارد استثنايي نمي‌تواند آنان را از اين حق محروم كند و از سوي ديگر آنان مكلف هستند تا زماني كه زنده هستند و توانايي دارند، نگهداري و تربيت فرزندشان را به عهده گيرند.

در حضانت همچنین مصلحت كودک یک امر مهم است است و به اين ترتيب قانون باید ابتدا مصالح او را در نظر بگيرد و سپس حق پدر و مادر براي نگهداري كودك‌شان را. در اين صورت اگر مصلحت طفل ايجاب كند كه پيش هیچ‌ یک از پدر و مادرش نباشد، دادگاه رأي می‌دهد كه كودك به شخص ثالثي سپرده شود.

قانون مدني مصوب ۱۳۱۴ ماده ۱۱۶۹حضانت فرزند پسر تا ۲ سالگي و دختر تا ۷سالگي به مادر سپرده بود و پس از انقضاي اين مدت حضانت با پدر بود اما با اصلاحيه مصوب سال ۸۲ كه به تصويب مجمع تشخيص مصلحت رسيد، براي حضانت و نگهداري طفل كه پدر و مادر او از يكديگر جدا شده‌اند، مادر تا ۷ سالگي (پسر يا دختر فرقي ندارد) اولويت دارد و پس از آن با پدر است. اصلاحیه اين تبصره می‌گوید كه پس از ۷ سالگي هم در صورتي كه ميان پدر و مادر درباره حضانت اختلاف باشد، حضانت طفل با رعايت مصلحت كودک و به تشخيص دادگاه است.

بر این اساس حضانت طفل پس از هفت سالگی به طور مطلق به پدر واگذار نمی‌شود بلکه هرگاه بین پدر و مادر طفل در مورد حضانت او اختلاف شود معیار تعیین حضانت‌کننده صرفا مصلحت طفل است.

به موجب ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی «نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است» و چون حضانت تکلیف پدر یا مادری است که دارای حق حضانت است، در صورت ذی‌حق بودن نمی‌تواند از این تکلیف سرباز زند و آن را به دیگری واگذارد. با این حال این موضوع هم عامل تشکیل پرونده‌های فراوانی است:‌ بی‌توجهی برخی از والدین به تکلیف حضانت فرزندان خود.

در شماره ۷۰ مجله حقوق ما که پیش روی شماست، به چالش‌های حقوقی مساله حضانت پرداخته ایم. مریم دهکردی، معین خزائلی، امید رضایی و دنا دادبه همکاران این شماره اند.