کامبیز غفوری / سردبیر شماره ۷۸ «حقوق ما»:
ختنه دختران، به‌درستی تحت عنوان ناقص‌سازی اندام جنسی معرفی شده و روز ششم فوریه در تقویم‌های جهانی با عنوان «روز بین‌المللی عدم هرگونه مدارا با مثله‌کردن جنسی زنان» تعیین شده است.[۱] لیکن شاید لابی قدرتمند و سیطره دو دین ذی‌نفوذ ابراهیمی و تبلیغ «بهداشتی‌بودن» ختنه مردان از سوی مدافعان این عمل، باعث شده تا به ختنه پسران کمتر توجه شود.
ممکن است علم پزشکی نتواند جمع‌بندی قاطعی بر مفید یا غیر مفید بودن ختنه مردان برای سلامت آن‌ها ارائه دهد اما دست‌کم نکات زیر را می‌توان در باب ضررهای ناقص‌سازی اندام تناسلی مردان برشمرد:
۱. در عمل ختنه مردان، بخشی از آلت تناسلی برداشته می‌شود که پر از عصب‌های حسی است که به آن rigged band می‌گویند. این امر احتمالاً باعث می‌شود مردان ختنه‌شده هرگز نتوانند بخشی از لذت جنسی را تجربه کنند که ختنه‌نشدگان درک می‌کنند. به ویژه آن‌که بخش داخلی پیش‌پوست یا foreskin حساس‌تر از بخش بیرونی آن است و اندکی با پوست سایر نقاط آلت تناسلی تفاوت دارد.[۲]
۲. حشفه، Glans یا سر آلت تناسلی مردان، در حالت طبیعی قسمتی است که باید درون یک پوشش قرار داشته باشد و تنها در حالت نعوذ و برانگیختگی جنسی به طور کامل از غلاف خود خارج می‌شود. بنابراین سطح آن کراتینیزه نیست و درجه‌ای از رطوبت را دارد. ختنه، این بخش را تبدیل به اندامی «بیرونی» می‌کند و در معرض سایش مدام با لباس قرار می‌دهد. بدین ترتیب، نه تنها سطح رطوبت کاهش می‌یابد، بلکه حشفه زمخت و کراتینیزه می‌شود و بخشی از حساسیت و کارایی خود را از دست می‌دهد.
گروهی از محققان در سال ۲۰۰۶ نشان دادند که حشفه مردان ختنه‌شده از حساسیت کمتری نسبت به مردان سالم برخوردار است.[۳]
۳. این لذت جنسی تنها منحصر به مردان نیست. برخی مطالعات نشان می‌دهند که بر کیفیت و راحتی در سکس برای زنان نیز تأثیرگذار است و ختنه‌نشدن شریک جنسی، احتمال رسیدن به ارگاسم یک‌باره و چندباره را در زنان بیشتر می‌کند.[۴] به نظر می‌رسد حتی حکماء متقدم یهود نیز این امر را تأیید کرده بودند.[۵]
۴. به دلیل عدم مطالعات کافی، مشخص نیست که اثر ختنه بر نارسایی‌های جنسی، نارضایتی‌های جنسی و مشکلات روحی ناشی از یک آمیزش ناکامل، چه می‌تواند باشد. تحقیق‌های پراکنده که چندان هم نمی‌توان به آن‌ها استناد کرد، گهگاه نشانگر مواردی چون درصد بالاتر مشکل انزال زودرس مردان ختنه‌شده نسبت به ختنه‌نشدگان است.[۶] بدیهی است مردانی که در کودکی و پیش از رسیدن به سن آمیزش جنسی ختنه شده باشند، نمی‌توانند تفاوتی میان آلت سالم و ناقص درک کنند، لیکن برخی از افرادی که در بزرگسالی ختنه شده‌اند، از کاهش حساسیت اندام جنسی‌شان خبر داده‌اند.[۷]
طرفه این‌جاست که در اواخر قرن نوزدهم، ختنه در برخی کشورهای غربی برای کاهش میل جنسی و «درمان[!]» مردانی که خودارضایی می‌کردند، به کار گرفته می‌شد. این مکانیسم، دقیقاً شبیه به ختنه دختران در برخی کشورهای جهان با توجیه کنترل میل جنسی آنان و کاهش امکان «فساد[!]»شان است.
بدیهی است که این مباحث نیاز به تحقیق دقیق‌تر و بیشتری دارند.
۵. با توجه به این‌که ختنه به نوعی عمل بی‌بازگشت است، یعنی یک کودک هرگز نخواهد توانست در سن بلوغ حس آن عصب‌های قطع شده را با جراحی بازگرداند، می‌توان برای تضمین حقوق انسان‌ها، جلوی آن ایستاد و با غیرقانونی کردن ختنه کودکان، از ناقص‌سازی آنان تا رسیدن به سن بلوغ و قدرت تصمیم‌گیری، جلوگیری کرد.
البته پیشاپیش روشن است که با توجه به قدرت زورمدار دین و سنت، رسیدن به آن نقطه کار بسیار دشواری است.
چرا ختنه می‌تواند یک سنت کور تلقی شود؟
قدیمی‌ترین سند ثبت شده در مورد ختنه مردان، به مصر باستان بازمی‌گردد.[۸] اما این عمل پس از آن شیوع یافت که ابراهیم آن را برای تمایز از سایرین برای قوم خود تجویز کرد و گفت این عهد و پیمانی است که با خداوند بسته است تا «هر مردی در اطراف او ختنه شود».[۹]
می‌دانیم که یهودیت از مادر منتقل می‌شود و تا پیش از ظهور اسلام، یکی از نشانه‌هایی که زن یهودی می‌توانست با یک مرد ازدواج کند و مطمئن باشد که او نیز از بنی اسرائیل است، ختنه‌بودن آلت تناسلی مرد بود. در واقع، این نشانی بود از هم‌نژادی.
موزز (موسی) مامونیدس، پزشک و خاخام یهودی قرن دوازدهم، می‌نویسد که مردان یهودی باید «نشانی بر بدن داشته باشند که آن‌را متحد سازد و از کسانی که به آنان تعلق ندارند، متمایز کند. به نوعی که مرد غریبه نتواند ادعا کند که یکی از آنان است… این مانند داغ گذاشتن بر بازو یا زخم بر پا نیست، کاری بسیار بسیار سخت‌تر است.» [۱۰]
او سه دلیل برای این امر می‌آورد که ختنه طبق آئین یهود بایستی در کودکی انجام شود: «نخست، آن‌که اگر بگذاریم او بزرگ شود، ممکن است تن به چنین کاری ندهد. دوم آن‌که کودک همسان یک مرد بزرگسال درد نمی‌کشد زیرا پوست او هنوز نرم است و قدرت تصورش ضعیف؛ اما بزرگسال پیش از عمل می‌تواند آن‌را تصور کند و عذاب بکشد.» اما سومین دلیلی که این خاخام برمی‌شمارد، پررنگ‌تر است. او می‌گوید از آن‌جا که عشق پدر و مادر با بزرگ‌تر شدن فرزند بیشتر می‌شود، برای آنان سخت‌تر است که کودک‌شان را به فرض در دو یا سه‌سالگی ختنه کنند. هم‌او معترف است که ختنه میل جنسی را هم در مرد و هم در زن کاهش می‌دهد. این بدان معناست که ختنه در یهودیت نه به دلایل بهداشتی، بلکه صرفاً با دلایل نژادی و دینی تجویز شده است.
اسلام اما مانند بسیاری دیگر از سنن یهود، ختنه را نیز برداشت و با فراگیر شدن این دین، مناطق دیگری در خاورمیانه، آسیا و آفریقا که پیشتر در آن‌ها ختنه مرسوم نبود، این عمل را به عنوان بخشی از سنت و تعلیمات دینی انجام دادند. امروزه، بیشترین مردان ختنه‌شده در جهان را مسلمانان تشکیل می‌دهند. شاید پیش از اسلام نیز با توجه به وجود طایفه‌های یهودی در حجاز، این عمل کمابیش در میان اعراب انجام می‌شده، اما پس از اسلام به عنوان بخشی از سنن این دین درآمده است.
در واقع، یک رسم که به روایت تورات پیمانی میان ابراهیم و خدایش بود، به طور خودکار باعث شد تا حدود یک سوم تا یک چهارم از مردان در جهان، امروزه بخشی از آلت تناسلی خود را از دست داده باشند، بدون آن‌که دلیلش را بدانند یا در این تصمیم کوچک‌ترین مشارکتی داشته باشند.
ختنه کودکان پسر و طرح آن در مجله حقوق ما
زمانی که به عنوان سردبیر شماره ۷۸ مجله حقوق ما تصمیم گرفتم تا این موضوع را در چارچوب حمایت از حقوق کودکان مطرح کنم، حدس می‌زدم که همکارانم کار دشواری پیش رو خواهند داشت. این حدس زمانی به یقین تبدیل شد که بخش مهمی از وکلا و حقوق‌دانان به دلایلی معقول و قابل درک، مانند آن‌که این بحث پیشینه حقوقی چندانی در ایران ندارد و به ابعاد آن آگاه نیستند، از اظهارنظر خودداری کردند و برخی نیز به حساسیت‌های دینی و مذهبی اشاره کردند.
به موازات ابراز قدردانی و سپاس بسیار از حقوق‌دانان و صاحب‌نظرانی که در تهیه این مقاله همکاری کردند، معترفیم که مجله نتوانسته آن‌چنان که شایسته است، به ابعاد قضیه بپردازد و حق مطلب را ادا کند. امیدواریم این شماره آغازی باشد برای تشکیل یک بحث جدی علمی، حقوق بشری و حتی فقهی و در کنار آن پدر و مادران جوان را پیش از آن‌که تصمیم به ختنه‌کردن کودکان‌شان بگیرند، با ابعاد قضیه آشنا کند.
منابع:
[1]
http://www.un.org/en/events/femalegenitalmutilationday/
[2]
COLD C.J and TAYLOR J.R, The prepuce, British Journal of Urology, Volume 83, Suppl. 1: Pages 34-44, January 1999.
https://goo.gl/De4VBC
[3]
Sorrells Morris, Synder James, Reiss Mark, Eden Christopher, Milos Marilyn, Wilcox Norma, Van Howe Robert. Fine-touch pressure thresholds in the adult penis. BJU International Journal, Volume 99: Pages 864-869, April 2007.
https://goo.gl/7LryCF
[4]
O'HARA K and O'HARA J. The effect of male circumcision on the sexual enjoyment of the female partner. BJU International Journal, Volume 83, Supplement 1, Pages 79-84,
January 1, 1999.
https://goo.gl/ciHiGc
[5]
THE GUIDE OF THE PERPLEXED by Moses Maimonides, translated by Shlomo Pines. University of Chicago, 1963.
https://goo.gl/2kHxVu
[6]
Richardson D1, Goldmeier D. Premature ejaculation--does country of origin tell us anything about etiology?. J Sex Med. 2005 Jul; 2(4):508-12.
[7]
Money John and Davison Jackie. Adult Penile Circumcision: Erotosexual and Cosmetic Sequelae. The Journal of Sex Research, Volume 19, Number 3: Pages 289-292, August 1983.
[8]
Male circumcision, Global trends and determinants of prevalence, safety and acceptability. UNAIDS and WHO. http://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/jc1360_male_circumcision_en_0.pdf
[9]
Genesis 17:10 http://biblehub.com/genesis/17-10.htm
[10]
THE GUIDE OF THE PERPLEXED by Moses Maimonides, translated by Shlomo Pines. University of Chicago, 1963.
https://goo.gl/2kHxVu
Photo:
Circumcision of Abraham's son Isaac. Regensburg Pentateuch, Israel Museum, Jerusalem (c. 1300)