جنبش‌هایی که باعث ارتقا مخالفت با اعدام و بسیج جامعه مدنی در داخل ایران می‌شوند
سازمان حقوق بشر ایران، ۶ فروردین ماه ۱۳۹۸: در بخشی از یازدهمین گزارش سالانه مجازات اعدام در ایران که توسط سازمان حقوق بشر ایران (IHR) و گروه همه با هم علیه مجازات اعدام (ECPM) منتشر شد، جنبش‌های مخالفت با اعدام و کمپین‌های جامعه مدنی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
طبق قانون مجازات اسلامی در ایران، قتل بوسیله قصاص مجازات می‌شود، به طوری که خانواده قربانی می‌توانند مجازات مرگ درخواست کنند. اما آنها همچنین می‌توانند به جای حکم اعدام دیه را درخواست کنند یا به سادگی بخشش کنند.
این گزینه‌ها به شهروندان اجازه می‌دهد تا با گسترش بخشش بدون اینکه توسط مقامات تحت پی‌گرد قضایی قرار بگیرند، با مجازات اعدام مقابله کنند. در چهار سال گذشته، جنبش بخشش بطور چشمگیری رشد یافته است و گروه‌های مدنی مانند انجمن امداد امام علی (ع)، کارزار لغو گام به گام اعدام (لگام) و سایر کمپین‌های محلی و ملی در جهت ترویج بخشش به جای مجازات اعدام فعال بوده‌اند. هنرمندان، افراد مشهور تلویزیون و فعالان حقوق بشر به طور عمومی از شهروندان خواسته‌اند تا زندگی افرادی که به اعدام محکوم شده‌اند را نجات دهند و رسانه‌ها نیز با همدردی آنها را پوشش داده‌اند.
این جنبش در سال‌های اخیر موجب لغو مجازات اعدام برای صدها زندانی در صف اعدام شده است. علاوه بر این، جنبش بخشندگی به طور قابل توجهی در ترویج لغو اعدام و مناظرات در مورد استفاده از مجازات مرگ به عنوان یک مجازات موثر بوده است.
کمپین‌های آگاهی‌بخش مخالفت با مجازات اعدام در سال ۲۰۱۸
در سال های اخیر در ایران تعداد زیادی کمپین آگاهی رسانی علیه مجازات اعدام به راه افتاده است که دو مورد از آنها در اینجا ذکر شده است.
کمپین برای متوقف ساختن اعدام رامین حسین‌پناهی
یک کمپین بزرگ بین‌المللی علیه اعدام رامین حسین‌پناهی، زندانی سیاسی کرد ایجاد شده بود. این کمپین توسط اعضای خانواده رامین آغاز شد و از طریق رسانه‌های اجتماعی در بسیاری از کشورها و بسیاری از نقاط ایران، به ویژه مناطق کردی گسترش یافت. در برخی موارد مردم در تظاهرات‌های بزرگتر علیه اعدام رامین شعار سر می‌دادند.
در مراسم خاکسپاری یک فعال محیط زیست در تاریخ ۲۶ اوت ۲۰۱۸ صدها نفر از مرد شهر کردنشین مریوان در حمایت از رامین حسین‌پناهی شعار دادند
کمپین «۶۰ ثانیه علیه مجازات اعدام»
این کمپین توسط برنامه تلویزیونی سازمان حقوق بشر ایران به نام «اعدام بس است» در دسامبر ۲۰۱۸ آغاز شد. در این برنامه تلویزیونی از شهروندان ایرانی در داخل و خارج از ایران خواسته شد تا یک ویدئوی حداکثر ۶۰ ثانیه‌ای از خودشان تهیه کنند و در آن بگویند که چرا با مجازات مرگ مخالف هستند. تا کنون چند صد شخصیت شناخته شده به این کمپین پیوسته‌اند. از جمله شخصیت‌هایی که به آن پیوستند می‌توان به شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل،حشمت الله طبرزدی، زندانی سیاسی سابق و رهبر گروه ممنوعه «جبهه دمکراتیک ایران» و زرتشت احمدی‌راغب، زندانی سیاسی سابق و فعال حقوق بشر اشاره کرد. دو شخصیت آخر در ایران زندگی می‌کنند. این ویدئوهای ۶۰ ثانیه‌ای در یک صفحه ویژه در وب‌سایت سازمان حقوق بشر ایران منتشر و از طریق شبکه‌های اجتماعی نیز پخش می‌شوند. هدف از این کمپین این است که بحث دربارۀ مجازات اعدام افزایش پیدا کرده و مخالفت با آن گسترش پیدا کند.
شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، به کمپین سازمان حقوق بشر ایران به نام «۶۰ ثانیه علیه اعدام» پیوست.
زندانی سیاسی سابق و رهبر جبهه دموکراتیک ایران (گروه سیاسی ممنوعه) به کمپین «۶۰ ثانیه علیه اعدام» پیوست و نظراتش را در خصوص مجازات اعدام بیان می‌کند.
فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی سابق در مورد اینکه چرا مبارزه علیه مجازات اعدام اهمیت دارد در ویدیو «۶۰ ثانیه علیه اعدام» صحبت می‌کند. او پلاکاردی در دست دارد که روی آن نوشته شده «اعدام بس است» که نام برنامه تلویزیونی سازمان حقوق بشر ایران است.
سرکوب فعالان لغو مجازات اعدام
مقامات ایرانی به سرکوب جامعه مدنی که به فعالیت برای لغو مجازات اعدام می‌پرداختند در سال ۲۰۱۸ نیز با افزایش فشار بر فعالان زندانی و به ویژه آتنا دائمی و نرگس محمدی ادامه دادند.
این دو زندانی به دلیل فعالیت های خود علیه مجازات مرگ در کنار برخی اتهامات دیگر به زندان محکوم شده‌اند.
آتنا دائمی: با حکم دادگاه انقلاب به هفت سال حبس محکوم شده است
آتنا دائمی به خاطر دفاع مسالمت‌آمیز از حقوق بشر به هفت سال زندان محکوم شده است. از جمله فعالیت‌های او می‌توان به نوشتن پست‌های فیسبوکی در انتقاد از سوابق مسئولان در اجرای حکم اعدام، شرکت در یک تجمع اعتراضی مسالمت آمیز علیه اعدام در سال ۲۰۱۴ برای یک زن جوان محکوم به اعدام به نام ریحانه جباری، سرزدن به مزار کشته‌شدگان اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۰۹، و ارسال اطلاعات در خصوص نقض حقوق زندانیان سیاسی به گروه‌های حقوق بشری در خارج از ایران نام برد. شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران در طی حکمی در آوریل ۲۰۱۵ این فعال حقوق بشر را به اتهام «تبلیغ علیه نظام، اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، توهین به رهبری، توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی و اختفای ادله جرم» به ۱۴ سال زندان محکوم شد.
آتنا با موافقت قاضی تجدیدنظر در تاریخ ۱۵ فوریه ۲۰۱۷ از بند زنان زندان اوین آزاد شد و پس از آزادی، دادگاه تجدیدنظر محکومیت وی را به ۷ سال کاهش داد. این احتمال وجود دارد که با استفاده از ماده ۱۳۴ وی پس از ۵ سال از زندان آزاد شود.
آتنا از ماه نوامبر سال ۲۰۱۶ برای سپری کردن حکم خود به زندان اوین منتقل شد. طبق گزارش‌ها در ماه ژانویه ۲۰۱۸ آتنا و یک مدافع حقوق بشر دیگر به نام گلرخ ابراهیمی ایرایی توسط چندین نگهبان زندان مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و به زندان شهرری (قرچک ورامین) منتقل شدند. این دو زندانی سیاسی پس از چندین هفته و پس آنکه در اعتراض به این اقدام دست به اعتصاب غذا زدند، به زندان اوین بازگردانده شدند و اکنون در این زندان بسر میبرند.
نرگس محمدی: زندان، محدودیت در ارتباط با فرزندان، بیمار و عدم دسترسی به خدمات درمانی
نرگس محمدی، مدافع حقوق بشر که به دلیل فعالیت‌های انسان‌دوستانه و مدنی‌اش، به‌ویژه علیه اعدام بازداشت و تا امروز در زندان به سر می‌برد. وی تنها یکبار در تاریخ ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۸ به دلیل وخامت حال پدرش به مدت سه روز به مرخصی اعزام شد.
این در حالی است که در آن زمان تقی رحمانی، همسر نرگس محمدی در فیسبوک خود نوشت: «با توجه به بیماری نرگس محمدی وی نیاز به مرخصی استعلاجی طولانی دارد تا مداوای وی بهتر صورت گیرد.»
نرگس محمدی که از ماه مه ۲۰۱۵ در زندان اوین به سر می‌برد، در ماه مه ۲۰۱۶ در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ۱۶ سال زندان محکوم شد که ۱۰ سال از آن به دلیل فعالیت او در (لگام) کمپین گام به گام تا لغو مجازات اعدام بوده است. دادگاه همکاری او با این کمپین مسالمت‌آمیز که تنها در راه لغو مجازات اعدام فعالیت می‌کند را مصداق اتهام «تشکیل جمعیت با هدف برهم زدن امنیت کشور» به حساب آورده است. او همچنین به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور» به پنج سال حبس، به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به یک سال حبس دیگر نیز محکوم شده است.