قصاص، فرزندکشی و قتل ناموسی؛ بازتولید خشونت در قوانین ایران

22 مه 2021، ساعت 9:55

سازمان حقوق بشر ایران؛ ۱ خرداد ۱۴۰۰: برای محافظت از کودکان در مقابل فرزند کشی باید به چرخه معیوب خشونت که اعدام و قوانین تبعیض آمیز مهمترین محرک آن هستند، هرچه سریعتر خاتمه داد.

سازمان حقوق بشر ایران، وجود چرخه معیوب خشونت که مجازات‌های بی‌رحمانه همچون قصاص نفس تشدید کننده آن هستند و همچنین وجود قوانین تبعیض آمیز را عامل افزایش فرزند کشی در جامعه می‌داند.

محمود امیری مقدم، بنیان گذار و سخنگوی این سازمان در این خصوص گفت: «ایران در صدر کشورهای اعدام کننده در جهان قرار دارد و مجازات مرگ به‌طور گسترده در آن استفاده می‌شود. در ایران مجازات اعدام حتی در مورد اتهاماتی همچون روابط جنسی، نوشیدن الکل، توهین به پیامبر که طبق قوانین بین المللی حتی جرم نیز محسوب نمی‌شوند، اعمال می‌شود. استفاده گسترده حکومت از مجازات اعدام قبح آدمکشی را در ذهن مردم از بین میبرد و منجر به ترویج خشونت می‌گردد».

وی در ادامه بیان داشت: «از سوی دیگر بعد تبعیض آمیز قانون مجازات اسلامی که قتل فرزند توسط پدر یا جد پدری، قتل انسان غیر مسلمان توسط مسلمان و ... را جرمی سبک‌تر از سایر قتل‌ها می‌داند، نوعی مشروعیت به فرزند کشی می‌بخشد. از همین روی، تنها راه مقابله پایدار با این پدیده لغو کامل مجازات اعدام و قصاص، و برابری همه شهروندان در برابر قانون است».

قتل و مثله کردن جسد بابک خرمدین، کارگردان سینما توسط پدر و مادرش به ویژه اینکه در مراحل اولیه بازجویی‌ها روشن شد که متهمان پیشتر داماد و دختر خود را نیز به همین شیوه به قتل رسانده بودند، جامعه ایران را در شوک فرو برد. به فاصله کوتاهی پس از آن خبر قتل دو کودک به دست مادر خود در اسفراین (خراسان شمالی) منتشر شد که موضوع فرزند کشی و چرایی این‌گونه خشونت‌ها را به بحث روز تبدیل کرد.

هرچند هیچ آمار رسمی از تعداد فرزند کشی در ایران وجود ندارد، اما رسانه‌ها بارها به نقل از وکلا و جامعه شناسان اعلام کردند که فرزند کشی طی سال‌های اخیر افزایش داشته است. از اخبار و اظهاراتی که جسته و گریخته منتشر می‌شوند، چنین برمیاید که قتل‌هایی که این روزها در رسانه‌ها مطرح شده را می‌توان جزئی از کل قلمداد کرد و احتمالا پدیده فرزند کشی بسیار رایج‌تر از چند موردی است که مورد توجه رسانه و افکار عمومی قرار گرفته است. 

در این بین باوجود اعتراضات گسترده فعالان جامعه مدنی، مقامات رسمی و قانون گذاران در جمهوری اسلامی هیچ تلاش و یا انگیزه‌ای برای تغییر این وضعیت از خود نشان نداده‌اند.

قوانین تبعیض آمیز مبتنی بر مذهب، که پدر و جد پدری را از مجازات قصاص نفس برای قتل فرزند معاف می‌کند یکی از عوامل تشدید کننده‌ای است که بسیاری از حقوق دانان و جامعه شناسان به آن اشاره کرده‌اند. این تبعیض در مجازات به همینجا ختم نشده و قتل غیر مسلمان به دست مسلمان را نیز دربر می‌گیرد. 

بسیاری از فرزندکشی‌ها که گزارش آن در رسانه‌ها منتشر می‌شود را می‌توان در زمره قتل‌های ناموسی طبقه بندی کردی. برخی گزارش‌ها حکایت از این دارد که قتل‌های ناموسی ممکن است توسط دیگر اعضای خانواده صورت گرفته باشد، ولی به‌دلیل معافیت پدر و جد پدری، خانواده، پدر مقتول را مجبور می‌کند که قتل فرزند خود را برعهده بگیرد.

ازطرف دیگر، تعریف بسیاری از گروه‌های حقوق بشری در خصوص قتل ناموسی که آن را تنها قتل یک زن به دست یکی از بستگان مرد خانواده قلمداد کرده‌اند، یک تعریف کهنه است و نیاز به بازبینی دارد. زیرا در این تعریف مردان و بخصوص مردان همجنسگرا که به دست بستگان خود به‌قتل میرسند هیچ جایگاهی ندارند.

همچنین وجود موضوعی به‌نام «مهدورالدم» که در ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی جدید شرح داده شده و در شرایط خاصی قاتل فردی که مرتک تخلف مذهبی یا قانونی شده را از مجازات معاف می‌کند، یکی از دلایلی است که به دیگر شهروندان و حتی خانواده یک قربانی این چراغ سبز را می‌دهد که دست به ارتکاب قتل بزنند.