تا زمانی که حق طلاق در انحصار مردان باشد، مهریه هم به قوت خود باقی است

فریده غیرت، حقوق‌دان و وکیل دادگستری ساکن تهران، از آن دسته حقوق‌دانانی است که مهریه بالا و گزاف برخی از زنان ایرانی را ثمره یک‌طرفه بودن حق مطلق مردان برای طلاق و نبود تضمین برای زنان می‌داند.

این حقوق‌دان با قراردادن مهریه‌های سنگین مخالف و معتقد است مهریه تا زمانی که حق طلاق برای مردان وجود دارد، نباید حذف شود. با این وجود، او از نظر اصولی موافق حذف مهریه است.

شرح کامل گفت‌وگوی 'حقوق ما' با خانم فریده غیرت، حقوق‌دان و وکیل دادگستری ساکن تهران در ادامه آمده است:

این مطلب در شماره ۸۱ مجله حقوق ما منتشر شده است. برای خواندن فایل پی‌دی‌اف مجله، اینجا را کلیک کنید

 

خانم غیرت! آیا در وضعیت کنونی جامعه ایران؛ همچنان مهریه به نفع زن ایرانی است یا خیر؟

با یک نگاه کلی اگر بخواهیم به مسأله مهریه نگاه کنیم، علی القاعده به نفع خانم‌ها است.

توجه داشته باشید مهریه به ضرر مرد است و به نفع زن؛ منتهای مراتب، بحث را باید به دو قسمت کرد: یکی این که آن چه وجود دارد و یکی آنچه باید وجود داشته باشد. یکی آنچه حقیقتی است که اکنون در جامعه ایران وجود دارد، قوانینی که وجود دارند و قوانین ما مهریه را در داخل مقررات مربوط به ازدواج آورده است، یعنی مرد باید یک مبلغ یا مال معینی را به عنوان مهریه زن قرار بدهد و این در مقابل آن حق طلاقی است که به مرد داده شده در حقیقت یک حمایت قانونی هم می‌تواند تلقی شود.

این یک واقعیت جامعه ما است و تا زمانی هم که این قانون تغییر نکند و از بین نرود حاکم است و در حال اجراست. منتها آنچه که ایده‌آل است و ما اعتقاد داریم که نباید باشد، بله! اصلاً مهریه باید از بین برود، مهریه که از بین رفت بسیاری از معضلات مربوط به آن هم از بین خواهد رفت و بعد هم مسأله حق طلاق دچار اختلالات و خللی خواهد شد.

بنابراین به ارتباط بین این دو موضوع توجه داشته باشیم، همان طور که گفتم ایده‌آل این است که بله! مهریه اصلاً نباشد.

اما از این سو نباید حق طلاق [تنها] به مرد داده شود. این بحثی است که در آینده بتوانند قوانین را تغییر دهند و اگر این قوانین تغییر کنند اساساً دیدگاه‌ها تغییر خواهد کرد.

ولی مشکل بزرگی که الان در جامعه ما وجود دارد، مهریه‌های سنگینی است که خانم‌ها قرار می‌دهند و این هم باز به خاطر یک نوع قبول تأمینی است که برای خودشان قرار می‌دهند. در مقابل آن حق طلاقی که مرد دارد، این مهریه‌های سنگین را برای خودشان قرار می‌دهند که بتوانند از آن به عنوان یک اهرم فشار استفاده کنند.

ولی واقعیت این است که موضوعی که ما بارها در حد توانمان در کنار سایر افرادی که دل برای جامعه می‌سوزانند -نظیر سایر حقوقدان‌ها و مصلحین جامعه- پیشنهاد کردیم، این بوده است که رقم‌های بالای مهریه را اصلا نگذارند [تعیین شود]. این رقم‌های بالا باعث بروز مشکلاتی می‌شود و از طرفی در موقع ازدواج هم خانم‌ها شرط و حق طلاق را موقع عقد برای خودشان قرار دهند.

وقتی شرط طلاق را قرار دادند خدای ناکرده اگر ازدواج منجر به اختلاف شد و آبشان به قول معروف در یک جوی نرفت و خواستند از هم جدا شوند، به همان اندازه که مرد دارای اختیار است برای جدا شدن از خانواده و زن، زن هم دارای این اختیار باشد، این شرط را داشته باشد و این را همه پذیرفته‌اند.

یکی از شروط ضمن عقد، می‌تواند این باشد. این موضوعی است که بارها توصیه شده است.

در مورد شرایط مطالبه بیش از ۱۱۰ سکه  طلا توضیح دهید. برخی به اشتباه تصور می‌کنند که مهریه‌های بیش از ۱۱۰ سکه را نمی‌توان دریافت کرد؟

در مورد مسأله ۱۱۰ تا سکه همان‌طور که شما هم اشاره کردید، شاید یک عده‌ای به اشتباه تصور کرده‌اند که قانون‌گذار گفته فقط شما حق دارید که فقط ۱۱۰ سکه بگذارید. خیر! اصلاً چنین چیزی نیست. چون قانون‌گذار این حق را ندارد که به افراد بگوید شما این مقدار مهر را بگذارید یا این مقدار مهر را نگذارید، این را به اختیار طرفین گذاشته است. زن و شوهر، زوجین، در هنگام عقد توافق می‌کنند که ده تومان بگذارند یا پنج تومان بگذارند یا دوازده تا سکه یا ۱۱۰ سکه. این را با همدیگر شرط می‌کنند. بنابراین براساس قانون محکومیت‌های مالی، وقتی که خانمی بخواهد مسأله مهریه‌اش را تعقیب کند و مهریه‌اش را از شوهر مطالبه کند، قانون‌گذار مقرراتی را تعیین کرده است. مقرراتی که برای ۱۱۰ تا سکه می‌تواند اجراییه صادر کند، مطالبه مهریه کند و شوهر را -اگر نتوانست پرداخت کند-، در راستای همان قانون محکومیت های مالی که موجود است، زندانی کند.

بیش از ۱۱۰ تا سکه نه! توجه داشته باشید اگر مهریه بیشتر از ۱۱۰ تا سکه بود، مهریه از بین نمی‌رود و سرجایش هست. هر زمانی که مرد توانست، مالی داشت و زن هم مطالبه کرد، هر زمان حتی بعد از جدایی دو طرف هم اگر این مال را از بین نبرده باشند، می‌توانند مطالبه کند و بگیرد.

در این شرایط بسیاری از مردان برای فرار از پرداخت مهریه می‌توانند نسبت به تقاضای اعسار اقدام کنند.

اعسار یک بحث دیگر است. ببینید وقتی مردی می‌خواهد همسرش را طلاق بدهد طبق قوانین ما باید تمام حقوق مالی زن را پرداخت کند. حقوق مالی او عبارت است مهریه، نفقه، اجرت‌المثل اگر مطالبه شود و مسائل دیگر. اما اگر زن مطالبه طلاق می‌کند مرد می‌تواند تقاضای اعسار بدهد و تقاضای اعسار هم که بدهد مهریه از بین نمی‌رود.

توجه داشته باشید که با توجه به قوانین موجودی که ما با آن سروکار داریم مهریه از بین نمی‌رود، ساقط نمی شود، وجود دارد؛ منتهای مراتب، قاضی تقسیط می‌کند. می‌گوید مثلاً ماهی دو تا سکه، سه تا سکه بده؛ یا الان ۵۰ میلیون بده یا بعدا ۱۰ میلیون بده؛ این‌گونه تقسیط می‌کند. بر حسب توانایی آن مرد تقسیط می‌کند اگر تقاضای اعسار کند، ولی توجه داشته باشید مهریه از بین نمی‌رود.

پس تکلیف مردانی که ثروتشان را مخفیانه به نام نزدیکان خود سند می‌زنند چه می‌شود؟ چطور تقاضای اعسار و توانایی مالی آنها از نظر دادگاه بررسی می‌شود؟

اگر مردی قبل از ازدواج، مالش را به فرد دیگری منتقل کرده باشد و به نام خودش نباشد، حرجی بر او نیست و نمی‌توانیم به او ورود کنیم. نه فقط زن نمی‌تواند، بلکه هیچ طلبکار دیگری نیز نمی‌تواند به آن مرد بگوید که تو فلان مبلغ را به من بده چون به زمان گذشته مربوط است.

اما اگر از زمانی که مرد ازدواج کرده و زن مطالبه مهریه اش را می‌کند، -خوب توجه کنید! امروز مثلاً  اول اردیبهشت ماه است زن مهریه‌اش را مطالبه کرده، اجراییه صادر کرده و اجراییه به دست شوهر رسیده- اگر مرد بعد از اطلاع از این مساله، دوم یا سوم اردیبهشت ماه برود و مالش را منتقل کند، این انتقال مال، "معامله به قصد فرار از دین" است و خلاف است و می‌توان آن را باطل کرد. ما چندین مورد پیش آمده که باطل کرده‌ایم. اما اگر قبل از مطالبه مهریه زن باشد، نمی‌توان کاری کرد.

در حال حاضر زنان پس از  مراجعه به دادگاه و اقامه دعوی برای دریافت حق مهریه‌ای خود باید سه و نیم درصد میزان خواسته را پرداخت کنند. این هزینه برای زنان خانه‌دار که درآمدی ندارند، هزینه کمی نیست. آیا راهکار قانونی برای این مشکل تعیین شده است؟

بله، راهکار قانونی اصولاً هم برای خانم‌ها و هر کسی که دعوای مالی دارد، وجود دارد. اصولاً مهریه هم یک دعوای مالی تلقی می‌شود و برای آن می‌توانند تقاضای اعسار از پرداخت و اعسار از هزینه دادرسی بدهند. دو تا شاهد هم معرفی می‌کند، شهود را قاضی بررسی می‌کند و تقاضای اعسار را می‌پذیرد. بعد از این که این خانم توانست مالی به دست آورد، باید حق دولت را بپردازد چون آن هزینه، هزینه دولت است و باید آن را پرداخت کند ولی قبل از آن می‌تواند تقاضای اعسار بدهد.

این  فرایند، طولانی نیست؟

این پروسه اتفاقاً طولانی نیست، اعسار را خیلی زود رسیدگی می‌کنند. یعنی به محض این که تقاضای اعسار بدهند، فوری تعیین وقت می‌کنند، شاهد را می‌پذیرند و اگر قانع شوند، تقاضای اعسار را می‌پذیرند.

در جوامع غربی اموال بعد از طلاق بین زن و شوهر تقسیم می‌شود، آیا در نظام حقوقی ایران به این موضوع توجه شده است؟

بله، ببینید ما قانونی داریم به نام قانون" تنصیف اموال." یک بندی است که به سندهای ازدواج اضافه شده که اگر طلاقی واقع شود و تقاضای طلاق از تقصیر و تخلف زن از وظایف زناشویی یا سوءاخلاق و سوءرفتار وی نبوده باشد، مرد مکلف است نصف آنچه را که پس از ازدواج بدست آورده، به زن بپردازد.

خانم غیرت به عنوان کلام آخر، به نظر شما در شرایط فعلی جامعه ایران آیا می‌توان مهریه را حذف و جایگزین بهتری برای آن ایجاد کرد؟

من اعتقاد دارم که مهریه با توجه به حق طلاقی که برای مرد وجود دارد نباید از بین برود. شما چرا در اینجا، این قدرتی را که قانون‌گذار به زن داده را می‌خواهید از او بگیرد؟ این کار را نباید کرد. این کار خطرناک است. خانم‌های زیادی هستند که به ما مراجعه می‌کنند که در موقع عقد دچار احساسات شدند و هیچ مهریه‌ای برای خودشان قرار ندادند و گفته‌اند مثلاً فقط یک جلد کلام الله مجید و آینه و شمعدان؛ یا دو یا پنج سکه مهریه داشته‌اند. ما به آنها انتقاد می کنیم. چون یک اهرم فشار است، این یک اهرمی است در مقابل حق طلاقی که مرد دارد.

یک روز اگر حق طلاق مرد از بین رفت؛ بله! مهریه هم باید از بین برود. ولی این دو تا در مقابل هم هستند. این به عنوان حقی است که برای زن در نظر گرفته شده نباید از بین برود، وقتی حق طلاق از بین رفت مهریه هم باید از بین برود.

ببینید، درد ما این است که زن حق طلاق ندارد، حق طلاق متعلق به مرد است در مقابلش چه حقی داریم به این زن می‌دهیم؟ فقط داریم به او مهریه می‌دهیم، منتها نباید مهریه زیاد باشد. زن باید در موقع عقد شرط کند، شرط طلاق را برای خودش قرار بدهد. این‌ها همه موانعی می‌شود که جلوی ضررش را  در آینده می‌گیرد جلوی بی‌پناهی زن را می‌گیرد.

الان درست است که حق طلاق با مردان است و ما داریم روی این قانون کارها و بررسی‌های زیادی می‌کنیم ولی به زن هم این اختیار داده شده که در هنگام عقد این شرط را برای خودش قرار دهد که بتواند هر وقت بخواهد خودش را مطلقه کند. ما تعدادی زیادی داشتیم خانم‌هایی که آمدند و از ما کمک گرفتند، راهنمایی خواستند. به آنها گفتیم، این کار را هم کردند و موقع طلاق استفاده کردند. این حق را باید برای خودشان بگیرند. متاسفانه خانم‌ها آگاه نیستند و موقع ازدواج با چشم و هم چشمی و با کمال تاسف، مهریه‌های بسیار سنگین، چندین هزار سکه می‌گذارند و ولی به حق طلاق که موضوعی بسیار اساسی است توجه نمی‌کنند و آن را برای خودشان شرط نمی‌کنند.

بنابراین لازم است یک مهریه متعادل معمولی را برای خودشان قرار بدهند ولی حق طلاق را هم در کنارش برای خودشان بگذارند.