اعدام‌های ملأ عام در سال ۲۰۱۸

به‌رغم انتقادهای مداوم بین‌المللی، ایران در میان معدود کشورهایی است که مجازات اعدام در ملاءعام از سوی مقامات رسمی در آن برنامه ریزی و به اجرا درمی‌آید.

اعدام‌های در ملاءعام بارها مورد انتقاد سازمان ملل قرار گرفته است و دبیر کل سازمان ملل و همچنین گزارشگر ویژه حقوق بشر ایران در گزارش‌هایشان خواستار لغو اجرای حکم اعدام در ملاءعام شده‌اند. در جریان دومین بررسی ادواری جهانی، ایران توصیه‌ها برای لغو اعدام در ملاءعام را نپذیرفت. این موضوع در گزارش اخیر جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران نیز مورد تأکید قرار گرفته است.

در سال ۲۰۰۸ به دستور مقامات ایرانی اعدام‌های در ملاءعام متوقف شد. در نتیجه تعداد اعدام‌های عمومی در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ نسبتا پایین‌تر از سال‌های گذشته بود. با این‌حال پس از سال ۲۰۱۰ تعداد اعدام‌های در ملاءعام به طور چشم‌گیری افزایش یافت و بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ به طور متوسط ۵۰ تا ۶۰ اعدام در ملاءعام صورت گرفت. در سال ۲۰۱۸ مقام‌های ایرانی ۱۳ نفر را در ملاءعام اعدام کردند. این کمترین اعدام اجرا شده در ملاءعام است که از سال ۲۰۰۹ (سال پس از توقف که ۹ اعدام در ملاءعام صورت گرفت) به ثبت می‌رسد. هنوز مشخص نیست که آیا یک تصمیم سیاسی در پشت این کاهش وجود دارد یا خیر.

در بخش‌هایی که در پی می‌آیند، آمارهای مربوط به توزیع جغرافیایی و اتهامات رسمی افراد اعدام شده ارائه می‌شود. ما همچنین برخی تصاویر منتشر شده توسط رسانه‌های تحت کنترل دولت ایران که اعدام در ملاءعام در مقابل کودکان را نشان می‌دهند درج کرده‌ایم.

اعدام‌ها در ملاءعام از سال ۲۰۰۸

نمودار بالا اعدام‌های در ملاءعام از سال ۲۰۰۸ را نشان می‌دهد. تعداد اعدام‌های اجرا شده در ملاءعام در سال ۲۰۱۸ به طور قابل توجهی کمتر از آمار ثبت شده در هفت سال گذشته بوده است. این که آیا این تغییر دائمی است یا نه هنوز مشخص نیست. در نیمه اول ماه ژانویه ۲۰۱۹ پنج اعدام در ملاءعام در سه شهر مختلف ایران به اجرا درآمدند.

توزیع جغرافیایی اعدام‌های در ملاءعام

اعدام‌های در ملاءعام در سال ۲۰۱۸ در ۶ استان مختلف به اجرا درآمد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۷ در ۱۵ استان احکام اعدام در ملاءعام اجرا شده بود. استان فارس در جنوب ایران که بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ مقام اول اعدام‌های در ملأعام را به خود اختصاص داده بود و در سال ۲۰۱۷ با تنها یک اعدام در ملاءعام رتبه خود را از دست داد، مجددا در لیست سال ۲۰۱۸ مقام نخست در این زمینه را به دست آورد.

اتهام‌های رسمی برای اعدام‌های ملاءعام در سال ۲۰۱۸

اکثریت اعدام شدگان در ملاءعام با اتهام قتل عمد به قصاص نفس (اعدام) محکوم شده بودند. پس از آن محاربه دومین شمار اعدام شدگان و تجاوز به عنف یا آزار جنسی سومین رتبه اعدام در ملاءعام را به خود اختصاص داده بودند.

اعدام‌های در ملاءعام که توسط رسانه‌های داخل ایران با تصویر مستندسازی شده‌اند

در سال ۲۰۱۵ ستاد حقوق بشر قوه قضائیه در یک بیانیه رسمی که در پاسخ به بیانیه مشترک دو گزارشگر ویژه سازمان ملل مبنی بر محکومیت اجرای اعدام در ملاءعام صادر شده بود گفت: «انجام اعدام در ملاءعام فقط در شرایط محدود از جمله جریحه‌دار شدن احساسات عمومی و تحت ضوابط خاص، به منظور کاهش جرائم مشابه انجام می‌پذیرد. این در حالی است که اجرای مجازات مذکور معمولاً در سحرگاه انجام می‌پذیرد و تدابیر لازم برای عدم حضور کودکان اتخاذ می‌شود».

با این حال عکس‌های منتشر شده از صحنه اعدام‌های در ملاءعام نشان می‌دهند که این اعدام‌ها در مکان‌ها و شهرهای مختلف ایران در صبح و با حضور صدها شهروند انجام شده‌اند. معمولاً قبل از اجرای اعدام، مسئولان پوسترهایی را در رابطه با زمان و مکان اعدام در شهر نصب کرده و مردم را برای شرکت در صحنه اجرای اعدام دعوت می‌کنند. در سال ۲۰۱۸ رسانه‌های ایرانی محدودیت بیشتری نسبت به گذشته برای نشان دادن کودکانی که در حال تماشای اعدام در ملأعام هستند قائل شدند. با این حال تمام گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سال ۲۰۱۸ این اعدام‌ها در فضاهای عمومی یا در مناطق مسکونی و در مقابل صدها نفر انجام شده‌اند. هیچ گزارشی مبنی بر اینکه اقدامات خاصی از سوی مقامات برای محدود کردن حضور کودکان صورت گرفته وجود ندارد. در برخی از گزارشات رسمی ذکر شده بود که کودکان بین ۳ تا ۱۰ سال در بین جمعیت حضور داشته‌اند.

در تاریخ ۱۵ مارس ۲۰۱۸ (۲۴ اسفند ۱۳۹۶) دو زندانی در شهر دوگنبدان، مرکز شهرستان گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد در ملاءعام اعدام شدند. این دو زندانی با هم نسبت برادری داشتند و به اتهام سرقت مسلحانه از یک طلافروشی که منجر به کشته شدن دو نفر از صاحبان طلافروشی و مجروح شدن یک تن دیگر شد، به اعدام محکوم شده بودند. از زمان بازداشت تا اجرای حکم اعدام این دو زندانی کمتر از ۱۰۰ روز به طول انجامیده است.

در ۲۲ ژوپیه ۲۰۱۸ (۳۱ تیر ۱۳۹۷) دو زندانی در شهر مشهد (خراسان رضوی) در ملاءعام اعدام شدند. این دو زندانی به اتهام «تجاوز به عنف» به اعدام محکوم شده بودند. بر اساس گزارش‌ها یکی از این زندانیان پیش از اعدام برای برای زنده ماندن خود التماس می‌کرد. عکس از: محسن رحیمی

اعدام در ملاء عام دو مرد در مشهد در تاریخ ۱۵ می ۲۰۱۸ (۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷) به اتهام «تجاوز به عنف». بر روی بنر نوشته شده: «اجرای حدود الهی از بارش باران برای مردم نافع‌تر است».

در تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۱۸ (۳۰ آبان ۱۳۹۷) سه زندانی در یک منطقه مسکونی در شیراز به دار آویخته شدند. این زندانیان به اتهام «محاربه از طریق سرقت مسلحانه منجر به قتل» به اعدام محکوم شده بودند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا): «در این محل که به نظر پارکینگ روباز خودرو می آمد فضایی با فنس‌کشی از محوطه عمومی جدا شده بود که عموم مردم حق ورود به محوطه را نداشتند... حدود ساعت هفت صبح وانتی اتاق‌دار وارد محوطه شد که بعد از باز شدن در عقب آن سه مجرم با چشم‌بند رویت شدند... یک نفر از مجرمان و همان فردی که مامور انتظامی اصفهان را در حین آخرین سرقت از یکی از بانک‌های این شهر به شهادت رسانده بود، از نیروهای امنیتی تقاضا کرد که اجازه دهند نماز بخواند که با موافقت نماینده دادستان این فرصت برای آخرین بار به او داده شد... تا این فرد که گفته می شد مهندس آ‌ی‌تی نیز هست، نماز خود را به اتمام رساند اجرای حکم اعدام برای دو سارق دیگر انجام شده بود... در این بین حضور ده‌ها کودک سه تا ۱۰ ساله که پدر و مادران آنها را با خود برای دیدن اعدام به این محل آورده بودند، مشهود بود».

این اعدام به وسیله سه جرثقیل انجام شد که زندانیان را به بالا کشید. به طور معمول در اعدام با جرثقیل چند دقیقه طول می‌کشد تا فرد اعدامی جان خود را از دست بدهد و مرگ اتفاق بیافتد. تقلای یکی از اعدامیان (اولین از سمت چپ) در تصویر دیده می‌شود. عکس از: ایرنا