مشکل محیط زیست ایران را در جایی غیر از قانون باید جست

مجله حقوق ما با نعمت احمدی؛ حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری، در مورد ارتباط قانون اساسی و محیط زیست گفتگویی داشته که در پی می‌خوانید.

از آقای احمدی سوال شد که مسائل زیست محیطی تا چه اندازه در قانون اساسی ایران مورد توجه قرار گرفته است؟

این حقوقدان گفت: «قانون اساسی ایران برخلاف قوانین بسیاری از دیگر کشورها قانون جدیدی‌ست و از تصویب آن چهل سال می‌گذرد. ما در قانون اساسی به صورت خاص یک اصل، یعنی اصل پنجاهم را اختصاص داده‌ایم به محیط زیست. من این نکته را بارها گفته‌ام که ما در ایران ضعف و خلاء قانونی در حوزه محیط زیست نداریم. مشکل محیط زیست ما کمبود بودجه، توان و نیروی سازمان محیط زیست به عنوان متولی این حوزه است.»

این مطلب در شماره ۹۹ مجله حقوق ما منتشر شده است. برای دریافت رایگان فایل پی‌دی‌اف مجله، کلیک کنید

وی افزود: «ببینید در کشور چه تعداد موارد تخلف در حوزه محیط زیست مشاهده می‌شود. در حالی که زباله در دنیا به عنوان طلای سیاه شناخته می‌شود، در ایران، اکنون یک بلای سیاه است. با وجود این که یکی از مهم‌ترین موارد مورد اشاره در قانون اساسی و منشور حقوق شهروندی، حفظ سلامت و محیط زیست است، شاهدیم که حجم انبوهی از پسماندها و زباله‌های شهری و روستایی در مناطق روستایی، جنگل‌ها، حاشیه جاده‌ها و شهرها دفن می‌شوند. دیده‌ایم که در سیل اخیر چقدر از این زباله‌ها که در حاشیه شهرهای سیل‌زده دفن شده بودند، به رودخانه ها سرازیر شدند. این مساله بر سلامت و بهداشت جامعه تاثیر مستقیمی دارد. هنوز می‌بینیم که برای تولید کمتر زباله یا تفکیک آن کم‌کاری می‌شود. همچنان ماشین‌های حمل زباله مثل شصت سال پیش عمل می‌کنند و اگر یکی از این کامیون‌ها را دنبال کنید، می‌بینید که با خودشان چقدر آلودگی در سطح شهرها منتقل می‌کنند. اگر شما یک بار بعد از ساعت یازده شب  در یکی از خیابان های شهر تهران قدم بزنید می‌بینید که در کنار هر سطل زباله شهرداری، یک نفر در حال پیدا کردن پلاستیک، آلومینیوم و ضایعات دیگر است. خب! در کنار همه این سطل‌های زباله چه حجمی از آلودگی می تواند ایجاد شود؟ همین‌طور افزایش بی‌رویه آلاینده های صنعتی، شهری، وجود خودروها و موتورسیکلت های فرسوده از دیگر مسائل مهم زیست محیطی به شمار می‌روند.»

آقای احمدی به مصاحبه منتشر شده از کاوه مدنی، معاون سابق نوآوری سازمان حفاظت از محیط زیست ایران پس از استعفایش اشاره می‌کند و می‌گوید: «فقط توجه به نکات مورد اشاره در آن مصاحبه به قول فردوسی در داستان رستم و سهراب شاهنامه، "یکی داستان‌ست پرآب چشم، دل نازک از رستم آید به خشم." این درحالی‌ست که در حال حاضر در دنیا به مسائل محیط زیست اهمیت زیادی قائل می‌شوند؛ تا حدی که به کسانی مثل ال گور، معاون سابق بیل کلینتون، ریاست جمهوری سابق آمریکا، جایزه صلح نوبل می‌دهند و این مساله، نشان‌دهنده اهمیت موضوع محیط زیست در عرصه بین‌المللی است. یا  فعالیت مدافعان سیاست‌های سبز و طرفداران جنبش سبز اروپا را در نظر بگیرید که در حوزه محیط زیست چقدر فعالند و تلاش می‌کنند.»

در ادامه بحث به این نکته اشاره می‌کنیم که به اعتقاد بسیاری از فعالان محیط زیست، سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی اصلی حفاظت از محیط زیست در ایران، به وظایف خود در صیانت و اجرای قوانین محیط زیست به درستی عمل نمی‌کند.

نعمت احمدی در پاسخ به این موضوع می‌گوید: «من با شما موافق نیستم که سازمان محیط زیست عملکرد مناسبی ندارد. اتفاقاً با آمدن دکتر روحانی توجه بیشتری به مسائل محیط زیست در کشور صورت گرفت. به نظر من، مشکل سازمان محیط زیست، بودجه است. بودجه این سازمان حتی از نهادها و موسسه‌های مذهبی در ایران هم کمتر است. در واقع سازمان محیط زیست بر روی کاغذ است و در عمل برای خرید تکنولوژی و  تجهیزات به‌روز بودجه‌ای ندارد. از طرفی، به نظر من هنوز آن نگاه عمیق بین‌المللی به محیط زیست در ایران وجود ندارد. همه دنیا به کره زمین و محیط زیست به عنوان سرمایه مشترک برای نسل حاضر و نسل‌های آینده توجهی ویژه‌ای دارند. ولی در ایران حمایت از محیط زیست انسان و بهبود آن به عنوان یک اصل مشترک هنوز مورد اهمیت و توجه قرار نگرفته است.»