دهم اکتبر، روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام

سازمان حقوق بشر ایران به عنوان یکی از اعضای کمیته راهبردی «ائتلاف جهانی علیه مجازات مرگ» به مناسبت روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام، توجه افکار عمومی، کنشگران و سازمان‌های مدافع حقوق بشر در سراسر جهان را به موضوع نقض دادرسی عادلانه در اکثریت مطلق پرونده‌هایی جلب می‌کند که در قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران با احکام اعدام روبه‌رو می‌شوند.
محمود امیری‌مقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران در این باره گفت: «اکثر کسانی که در جمهوری اسلامی به اعدام محکوم می‌شوند، از دادرسی عادلانه و دسترسی به وکیل انتخابی خود محرومند. ما امیدواریم که در روز جهانی مبارزه با اعدام امسال، مردم و بخصوص جنبش در حال گسترشِ مبارزه با اعدام در ایران، همصدا با فعالان مبارزه با مجازات اعدام در سرتاسر جهان مخالفت خود را با این مجازات غیر انسانی نشان دهند»

تاریخچه روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام

سال ۲۰۰۳ میلادی، ده‌ها سازمان مدافع حقوق بشر از سرتاسر جهان در چارچوب «ائتلاف جهانی علیه مجازات مرگ»، روز دهم اکتبر را به عنوان روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام تعیین کردند. سازمان حقوق بشر ایران از سال ۲۰۰۹ عضو این ائتلاف و از سال ۲۰۱۱ تا کنون، عضو کمیته راهبردی آن است.
از سال ۲۰۰۷ شورای اروپا و اتحادیه اروپا به طور رسمی روز دهم اکتبر را تحت عنوان روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام به رسمیت شناختند. 

جمهوری اسلامی ایران همواره در میان کشورهایی با بیشترین تعدام اعدام

در میان کشورهای جهان، ۱۰۶ کشور مجازات اعدام را برای تمامی جرایم لغو کرده‌اند. ۸ کشور این مجازات را تنها برای جرایم خاص مانند نسل‌کشی در نظر گرفته‌اند. ۲۸ کشور با این‌که در قانون خود مجازات اعدام را هنوز حذف نکرده‌اند، در عمل آن را به کار نمی‌گیرند.
اما ۵۶ کشور هنوز احکام اعدام را کمابیش صادر و یا اجرا می‌کنند. در میان آن‌ها، در سال ۲۰۱۹ میلادی، پنج کشور در صدر قرار داشتند: چین، ایران، عربستان سعودی، عراق و مصر. پس از چین جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین اعدام کننده جهان بوده است.
سازمان حقوق بشر ایران هر ساله گزارشی آماری و تحلیلی از اعدام‌ها در ایران ارائه می‌کند. طبق گزارش سال ۲۰۱۹ میلادی، دست‌کم ۲۸۰ نفر در این سال در ایران اعدام شدند که در میان آن‌ها دست‌کم ۴ کودک مجرم قرار داشتند. همچنین، ۱۳ تن در سال ۲۰۱۹ در ملاءعام اعدام شدند. جمهوری اسلامی ایران یکی از آخرین حکومت‌هایی است که اعدام برای کودک مجرمان و احکام اعدام در ملاء عام را اجرا می‌کند.

حق دسترسی به وکیل 

همان‌گونه که اشاره شد، موضوع روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام در سال جاری، حق دسترسی به وکیل است. این موضوع برای ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا موازین شناخته‌شده دادرسی عادلانه تقریبا در هیچ‌کدام از پرونده‌های منتهی به مجازات مرگ در ایران رعایت نمی‌شود. اعتراف زیر شکنجه یکی از مهم‌ترین مواردی‌ست که بازجویان بدان متوسل می‌شوند و در بسیاری از موارد، این اعتراف‌ها مبنای صدور حکم قرار می‌گیرند. 
وکیل مدافع نمی‌تواند در مراحل اولیه بازجویی حضور داشته باشد و در زمانی به پرونده دسترسی پیدا می‌کند که بازجویی‌های تحت فشار و شکنجه تمام شده‌اند. در بسیاری از موارد، متهمان از دسترسی به وکیل انتخابی محرومند. 
ماده ۴۸ آیین دادرسی کیفری ایران در تبصره‌ای، حق دسترسی متهمان برخی جرایم را به وکیل بشدت محدود می‌کند. حقوق‌دانان بسیاری این تبصره را حتی مخالف قانون اساسی جمهوری اسلامی دانسته‌اند. 
تبصره ماده ۴۸، آزادی انتخاب وکیل را به متهمان برخی جرایم نمی‌دهد و آنان باید از میان «وکلای مورد تایید رییس قوه قضاییه» یکی را انتخاب کنند.