بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر ایران، (IHRNGO) در سال ۲۰۲۲ حداقل ۲۵۶ نفر به دلیل جرایم مرتبط با مواد مخدر اعدام شدهاند.
نکاتی در خصوص اعدامهای مربوط به جرائم مواد مخدر در سال ۲۰۲۱
ویدیو: فرزند یک متهم مواد مخدر که پدرش در سالهای پیش اعدام شده، در میان جمعیت معترض، علیه اعدام سخنرانی میکند (با زیرنویس انگلیسی)
بر اساس گزارش های حقوق بشر ایران، به طور متوسط سالانه حداقل ۴۰۳ نفر در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر اعدام شدهاند. نمودار بالا نشان دهنده کاهش تعداد اعدامهای مرتبط با مواد مخدر در سه سال پس از اجرای اصلاحیه قانون مواد مخدر در پایان سال ۲۰۱۷ است. آمار در سال ۲۰۲۲ بیش از دو برابر تعداد سال ۲۰۲۱ و ۱۰ برابر بیشتر از سال ۲۰۲۰ است.
اعدام های مرتبط با مواد مخدر در سال ۲۰۲۱ نسبت به میانگین سه سال قبل پنج برابر افزایش یافت؛ این افزایش چشمگیر در سال ۲۰۲۲ ادامه پیدا کرد
اعدامها برای جرایم مربوط به مواد مخدر در تمام ماهها به جز آوریل (ماه رمضان) اجرا شدند. بیشترین اعدامها مربوط به ماه نوامبر و یک ماه پس از آغاز اعتراضات سراسری است.
در سال ۲۰۲۲، اعدامهای مرتبط با مواد مخدر در ۲۱ استان مختلف انجام شده است. در سال ۲۰۲۱ در ۱۵ استان کشور این اعدامها اجرا شده بودند. بیشترین تعداد اعدام در استان سیستان و بلوچستان انجام شده است.
اعدام شدگان با اتهامات مربوط به مواد مخدر
علاوه بر اتهامات امنیتی، اتهامات مربوط به مواد مخدر نیز در دادگاههای انقلاب بررسی میشوند. همانطور که پیشتر اشاره شد، در این دادگاهها حقوق متهمان به صورت نظاممندی نقض شده و از از حق دادرسی عادلانه محروم میشوند. از ۲۵۶ اعدام مرتبط با مواد مخدر که توسط حقوق بشر ایران ثبت شده است، بلوچها با ۴۷.۳ درصد (۱۲۱) در سال ۲۰۲۲ بیشترین بخش از آمار را تشکیل میدهند.
قباد نارویی: پدر بلوچی که "ایستاده مرد"
قباد نارویی پدری بلوچ اهل روستای نصر آباد زابل بود. او که به اتهامات مربوط به مواد مخدر دستگیر و به اعدام محکوم شد، سه سال را در انتظار اعدام گذراند تا اینکه در ۱۷ مه ۲۰۲۲ در زندان بیرجند اعدام شد. پس از اعدام، فعالان بلوچ گزارش دادند که او روی پایش نوشته بود: «سرنوشت من این بود که ایستاده بمیرم.»
مهدی سرحدی: وعده دروغ عفو با حفظ قرآن
مهدی سرحدی مردی ۳۶ ساله بلوچ بود که چهار سال را در انتظار اعدام سپری کرد. مهدی که چندین بار از چوبه دار به این سو و آن سو منتقل شده بود، در صورت حفظ یک جزء (حدود ۲۰ صفحه) از قرآن، از سوی مسئولان زندان وعده عفو گرفت. او در ۲۹ مه ۲۰۲۲ در زندان مرکزی اصفهان در حال حفظ جزء دوم قرآن بود که اعدام شد.
الله نظر اسماعیل زهی: شکنجه برای اعتراف اجباری
الله نظر اسماعیل زهی مرد ۳۳ ساله بلوچ بود که در دی ژانویه ۲۰۱۹توسط پلیس راهنمایی و رانندگی سمنان دستگیر شد و در زمان دستگیری هیچ گونه مواد مخدری نداشت. مواد مخدر منتسب به وی روز بعد کشف شد. او برای قبول اتهامات شکنجه شد و در ۳۱ مه ۲۰۲۲ در زندان دامغان اعدام شد.
نعمت الله براهویی: به دلیل مقاومت در برابر اجرای حکم از پیش اعلامنشده، کشته شد
نعمت الله براهویی بلوچ پدر سه دختر بود. او دو سال را در صف اعدام سپری کرده بود که در ۶ نوامبر او را از خواب بیدار کردند و گفتند که او را بدون اطلاع قبلی برای اعدام می برند. او هنگام مقاومت توسط زندانبانان کشته شد. با این حال، جسد بیجانش در زندان مرکزی زاهدان به دار آویخته شد تا علت مرگش را اعدام اعلام کنند و از عواقب قضایی در امان بمانند.
افزایش چشمگیر اعدام های مرتبط با مواد مخدر پنج سال پس از اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر؛ دفتر مقابله با مواد مخدر سازمان ملل و جامعه بین المللی سکوت کردهاند
آخرین اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر ایران در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۷ تصویب گردید. این امر منجر به کاهش قابل توجهی در تعداد اعدامهای مرتبط با مواد مخدر از میانگین سالانه ۴۰۳ اعدام به میانگین ۲۶ اعدام در سه سال آینده شد. با این حال، این روند در سال ۲۰۲۱ با ثبت ۱۳۳ اعدام مرتبط با مواد مخدر توسط حقوق بشر ایران تغییر یافت. تعداد اعدام های مرتبط با مواد مخدر در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۰ ده برابر بیشتر بود.
مقامات ایرانی اصلاحیه ۲۰۱۷ قانون مبارزه با مواد مخدر را عمدتاً به دلیل فشارهای بین المللی ارائه کردند. مهمتر از همه، کشورهای اروپایی که از پروژه های دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) برای مبارزه با مواد مخدر غیرقانونی در ایران حمایت مالی میکنند، به دلیل تعداد بالای اعدامهای مرتبط با مواد مخدر، مایل به تامین مالی هیچ پروژه دیگری نبودند.
در گزارش سالانه مجازات اعدام در سال ۲۰۲۱، حقوق بشر ایران و ECPM نگرانی شدید خود را از افزایش نگران کننده تعداد اعدامهای مرتبط با مواد مخدر ابراز کرده و از جامعه بین المللی خواستند تا واکنش نشان دهد. با این حال، هیچ واکنش قابل توجهی مشاهده نشد و دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد که در مبارزه با قاچاق مواد مخدر با جمهوری اسلامی همکاری میکند، حتی یک بار هم به افزایش چشمگیر اعدامهای مرتبط با مواد مخدر از سال ۲۰۲۰ توجه نکرده است.
به نظر میرسد محتملترین دلیل برای افزایش آمار اعدام، تلاش مقامات برای ایجاد هراس در جامعه برای پیشگیری از مخالفت و اعتراض بیشتر باشد. مجرمان مواد مخدر عمدتاً از به حاشیه راندهترین گروههای جامعه هستند و سکوت جامعه بینالمللی هزینه سیاسی اعدام آنها را بسیار کم میکند. نقض عمده اصلاحیه ۲۰۱۷ که راه گریز برای مقامات برای اجرای اعدامهای مرتبط با مواد مخدر را فراهم کرده، این است که به مسائل مربوط به روند دادرسی و دادرسی عادلانه را رعایت نمیکنند.
کلیه جرائم مربوط به مواد مخدر در دادگاه انقلاب رسیدگی میشود. گزارشهای جمعآوریشده توسط حقوق بشر ایران نشان میدهد افرادی که به دلیل جرایم مرتبط با مواد مخدر دستگیر میشوند، در هفتههای پس از دستگیری بهطور نظاممندی تحت شکنجه قرار میگیرند. آنها اغلب در زمان بازداشت به وکیل دسترسی ندارند و تا زمانی که وکیل به پرونده آنها دسترسی پیدا کند، قبلاً به جرم "اعتراف" کردهاند. محاکمههای دادگاه انقلاب نیز معمولاً بسیار کوتاه است و اغلب به وکلا حتی فرصتی برای ارائه دفاعیات برای موکلان خود داده نمیشود.