اعدام و اقلیت‌های اتنیکی

همان‌طور که این گزارش و گزارش های سالانه قبلی نشان می‌دهد، اقلیت‌های اتنیکی در ایران در مقایسه با سایر نقاط ایران، با درصد بالاتری در آمار مجازات اعدام حضور دارند. استان سیستان و بلوچستان با ۳۹ اعدام به ازای هر یک میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ دارای بیشترین سرانه اعدام در کشور بوده است. بر اساس گزارش حاضر، ۱۳۰ نفر در ۴ استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان و کردستان، در سال ۲۰۲۲ اعدام شده اند. این تعداد بیش از دو برابر در سال ۲۰۲۱ (۶۲) و در سال ۲۰۲۰ (۶۰) است.

با این حال، با توجه به اینکه اعدام اقلیت‌های‌ اتنیکی منحصراً در استان‌های خودشان اجرا نمی‌شود، تعیین تعداد دقیق اعدام‌های هر یک از گروه‌های اقلیت اتنیکی دشوار است. از سوی دیگر، اطلاعات مربوط به اعدام‌شدگان همیشه شامل قومیت آنها نمی‌شود. اعدام زندانیان بلوچ در بسیاری از موارد در زندان‌های خارج از منطقه بلوچستان انجام گرفته است.

نکته مهمی که باید به آن توجه کرد، محرمانه بودن اعدام‌ها در این چهار استان است. از اعدام‌های تایید شده توسط حقوق بشر ایران در آن مناطق، تنها ده مورد (۸ درصد) توسط مقامات اعلام شده است، در حالی که این رقم در کل کشور ۱۲ درصد است. تقریباً ۹۲ درصد از اعدام‌ها در چهار استان (و ۸۸ درصد در سراسر ایران) در سال ۲۰۲۲ بدون انتشار گزارشی در رسانه‌های داخل ایران انجام شده است.

در سال ۲۰۲۲ بیش از ۹۲ درصد از اعدام‌های گزارش شده توسط حقوق بشر ایران در آذربایجان شرقی و غربی، کردستان و سیستان و بلوچستان توسط مقامات اعلام نشده است. این به طور قابل توجهی بالاتر از ۸۸ درصد اعدام‌های اعلام نشده برای کل کشور است.

بنابراین به جرات می‌توان گفت که سطح بی‌سابقه‌ای از اعدام‌های مخفیانه در مناطق متعلق به اقلیت‌های اتنیکی ایران رخ می‌دهد. از سوی دیگر، اکثریت مطلق اعدام‌شدگان سیاسی، به گروه‌های اتنیکی، به ویژه کردها، تعلق دارند. بررسی اجمالی گزارش‌های حقوق بشر ایران بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که از میان ۱۳۸ نفری که به اتهام وابستگی به گروه‌های مخالف سیاسی اعدام شده‌اند، ۷۱ نفر کرد (۵۱ درصد)، ۳۸ نفر بلوچ (۲۸ درصد) و ۲۱ نفر عرب (۱۵ درصد) بودند. ذکر این نکته ضروری است که اکثر اعدام شدگان از این اتنیک‌ها مسلمانان سنی بوده‌اند.

ممکن است دلایل متعددی برای حضور بیش از حد اقلیت‌های قومی در آمار اعدام وجود داشته باشد. یک دلیل می‌تواند این باشد که مقامات از خشونت بیشتری برای ارعاب به دلیل وجود مخالفت بیشتر در آن مناطق استفاده می‌کنند. در  جریان اعتراضات سراسری پس از قتل ژینا مهسا امینی در بازداشت پلیس، استان‌های کردنشین و بلوچستان مناطقی بودند که طولانی‌ترین اعتراض‌ها را داشتند و تقریباً نیمی از معترضان کشته شده در خیابان‌ها از بلوچستان، کردستان و سایر شهرهای کردنشین استان‌های دیگر بودند. مقامات تبلیغاتی را به راه انداختند که منتقدان خود را در مناطق اتنیکی جدایی‌طلب جلوه می‌دهند. همچنین حضور گروه‌های مسلح در آن مناطق، توجیه احکام اعدام را به بهانه مبارزه با تروریسم و گروه‌های جدایی‌طلب برای مقامات آسان‌تر می‌کرد. همه اینها منجر به حساسیت کمتر داخلی و بین المللی نسبت به اعدام افراد مناطق اتنیکی و در نتیجه هزینه سیاسی کمتر برای این جنایات شده است. سرانجام، با توجه به اینکه این مناطق به شکل مضاعفی از شرایط بد اجتماعی-اقتصادی رنج می‌برند، دفاتر قضایی محلی نیز در چهار استان متعلق به اقلیت‌های اتنیکی غیرقانونی و خودسرانه عمل می‌کنند.

اعدام اقلیت بلوچ

استان سیستان و بلوچستان با ۱۰۹ اعدام بیشترین تعداد کل اعدام‌ها را داشته و با ۳۹ اعدام به ازای هر یک میلیون نفر، استانی با بیشترین سرانه اعدام در سال ۲۰۲۲ محسوب می‌شود. آمار رسمی برای جمعیت اقلیت بلوچ در ایران وجود ندارد. اما منابع مختلف این تعداد ایشان را بین ۱.۵ تا ۴.۸ میلیون نفر تخمین می‌زنند  که ۲ تا ۶ درصد از کل جمعیت ایران را تشکیل می‌دهد. با این حال تحقیقات و نظارت حقوق بشر ایران نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲، حداقل ۱۷۴ زندانی بلوچ اعدام شده‌اند که ۳۰ درصد از کل اعدام‌ها در ایران را شامل می‌شود. این آمار در سال گذشته ۲۱ درصد (۷۰) بود. ۶۶ مورد از ۱۷۴ اعدام در زندان‌های خارج از استان سیستان و بلوچستان انجام شده است. حضور بیش از حد زندانیان بلوچ در آمار اعدام‌ها در ایران واکنش‌های گروه‌های حقوق بشری و جامعه جهانی را در پی داشته است.

نکاتی در خصوص اعدام اقلیت بلوچ در ایران

• ۱۷۴ بلوچ اعدام شده‌اند، یعنی ۳۰ درصد از کل آمار اعدام شدگان در سال ۲۰۲۲ 
• ۱۲۱ مورد مربوط به جرایم مواد مخدری است، یعنی ۴۷.۳ درصد از کل اعدام‌های انجام شده با اتهام جرایم مواد مخدر.
• ۵۲ مورد به اتهام قتل قصاص شدند.
• سه نفر از اعدام شدگان زنان بلوچ هستند
• تنها چهار مورد از جانب منابع رسمی اعلام شده‌اند
• ۱۳ مورد به صورت مخفیانه انجام شده است
• اعدام ها در ۲۲ زندان مختلف کشور انجام شده. سال گذشته اعدام‌ها در ۱۰ زندان انجام شده است.