اعدام اقلیت‌های اتنیکی ایران در سال ۲۰۲۴

همان‌طور که این گزارش و گزارش‌های سالانه پیشین نشان می‌دهند، اقلیت‌های اتنیکی در ایران به‌طور نامتناسبی در آمار مجازات اعدام نمایان هستند. بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۲۴، ۱۴۵ نفر در چهار استان اتنیکی آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، و کردستان اعدام شده‌اند. این رقم در سال‌های گذشته به ترتیب ۱۵۰ نفر در ۲۰۲۳، ۱۳۰ نفر در ۲۰۲۲، ۶۲ نفر در ۲۰۲۱ و ۶۰ نفر در ۲۰۲۰ بوده است. از آنجا که اعدام اقلیت‌های اتنیکی محدود به استان‌های محل سکونت آن‌ها نیست، شناسایی دقیق تعداد اعدام‌شدگان از هر گروه اتنیکی دشوار است. در سال ۲۰۲۴، اعدام زندانیان بلوچ در ۱۳ استان مختلف و اعدام زندانیان کرد در ۱۶ استان مختلف اجرا شده است. علاوه بر این، اطلاعات مربوط به اعدام‌شدگان همیشه شامل اتنیک آن‌ها نمی‌شود. در بسیاری از موارد، اعدام زندانیان بلوچ در زندان‌هایی خارج از منطقه بلوچستان انجام شده است.

در سال ۲۰۲۴ بیش‌از ۸۸درصد از اعدام‌هایی که سازمان حقوق بشر ایران در آذربایجان شرقی و غربی، کردستان و سیستان‌و‌بلوچستان ثبت کرده است، ازسوی مقام‌ها اعلام نشده‌اند.

اکثریت مطلق افرادی که به دلیل وابستگی سیاسی اعدام شده‌اند، از اقلیت‌های اتنیکی بوده‌اند، به‌ویژه کردها. بررسی گزارش‌های سازمان حقوق بشر ایران بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که دست‌کم ۱۶۴ نفر به دلیل وابستگی به گروه‌های سیاسی و مسلح ممنوعه اعدام شده‌اند. از این تعداد ۸۵ نفر (۵۲٪) کرد، ۴۵ نفر (۲۹٪) بلوچ و ۲۴ نفر (۱۶٪) عرب بودند. اکثریت آن‌ها مسلمان سنی بودند.

دلایل مختلفی می‌تواند برای حضور بیش از حد اقلیت‌های اتنیکی در آمار اعدام‌ها مطرح شود. یکی از توضیحات ممکن این است که مقامات برای ایجاد رعب و وحشت بیشتر در مناطقی که میزان مخالفت با حکومت بالاتر است، خشونت بیشتری اعمال می‌کنند. در جریان اعتراضات سراسری پس از قتل حکومتی ژینا (مهسا) امینی، مناطق کردنشین و بلوچستان شاهد طولانی‌ترین اعتراضات بودند و نزدیک به نیمی از معترضان کشته‌شده در خیابان‌ها از بلوچستان، کردستان و شهرهای کردنشین سایر استان‌ها بودند.

مقامات حکومتی از تبلیغات دولتی برای برچسب‌گذاری منتقدان در مناطق اتنیکی به‌عنوان جدایی‌طلب استفاده کردند. علاوه بر این، حضور گروه‌های مسلح در این مناطق دست مقامات را برای توجیه احکام اعدام تحت عنوان مبارزه با تروریسم و جدایی‌طلبی بازتر کرده است. این موضوع منجر به حساسیت کمتر افکار عمومی داخلی و بین‌المللی نسبت به اعدام افراد در این مناطق شده و هزینه سیاسی این جنایات را کاهش داده است. در نهایت، این مناطق که از فقر و محرومیت اقتصادی شدید رنج می‌برند، دچار بی‌قانونی بیشتر در دفاتر قضایی محلی نیز هستند که در چهار استان اتنیکی کشور به‌طور خودسرانه‌تر و بدون نظارت کافی احکام اعدام صادر می‌کنند.

اعدام اقلیت اتنیکی بلوچ

هیچ آمار رسمی از جمعیت بلوچ‌های ایران وجود ندارد، اما منابع مختلف تعداد آن‌ها را بین ۱.۵[1] تا ۴.۸[2] میلیون نفر (معادل ۲ تا ۶ درصد از جمعیت کل کشور) تخمین می‌زنند. با این حال، بررسی‌ها و پایش‌های سازمان حقوق بشر ایران نشان می‌دهد که دست‌کم ۱۰۸ زندانی بلوچ در سال ۲۰۲۴ اعدام شدند که ٪۱۱ از کل اعدام‌های ثبت‌شده در ایران را شامل می‌شود. ۸۱ مورد از ۱۰۸ اعدام در زندان‌های ۱۲ استان خارج از سیستان و بلوچستان انجام شده است. درصد بالای حضور بلوچ‌ها در آمار اعدام‌های سال‌های گذشته (٪۲۰ در ۲۰۲۳ و ٪۳۰ در ۲۰۲۲) به‌نسبت جمعیتشان، واکنش‌هایی را از سوی گروه‌های حقوق بشری و جامعه بین‌المللی برانگیخت[3]، که احتمالاً به کاهش نسبی اعدام‌های بلوچ در سال ۲۰۲۴ منجر شده است.

حقایق مربوط به اعدام بلوچ‌ها در سال ۲۰۲۴:

• ۱۰۸ نفر شهروند بلوچ اعدام شدند (٪۱۱ از کل اعدام‌ها در ۲۰۲۴).
• ۸۵ نفر به اتهامات مرتبط با مواد مخدر اعدام شدند (٪۱۷ از کل اعدام‌های مواد مخدر در ۲۰۲۴)، در مقایسه با ۱۳۸ اعدام (٪۳۰) در سال ۲۰۲۳.
• ۲۱ نفر به اتهام قتل (قصاص) اعدام شدند، در مقایسه با ۲۲ مورد در ۲۰۲۳.
• ۲ نفر به اتهام اتهامات امنیتی اعدام شدند، در مقایسه با ۷ مورد در ۲۰۲۳.
• دو زن بلوچ درمیان اعدام‌شدگان سال ۲۰۲۴ بودند، در مقایسه با ۳ زن اعدام‌شده در ۲۰۲۳.
• تنها ۱۱ مورد (٪۱۰) از اعدام‌ها به‌صورت رسمی اعلام شدند.
• اعدام‌ها در ۲۱ زندان مختلف انجام شد، در مقایسه با ۲۷ زندان در ۲۰۲۳، ۲۲ زندان در ۲۰۲۲ و ۱۰ زندان در ۲۰۲۱.
• استان‌های دارای بیشترین اعدام زندانیان بلوچ: سیستان و بلوچستان: ۲۷ نفر؛ کرمان: ۲۰ نفر و خراسان جنوبی: ۱۹ نفر

اعدام اقلیت اتنیکی کرد

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، زندانیان کرد به‌طور چشمگیری در اعدام‌های مرتبط با اتهامات امنیتی نمایان هستند، به‌طوری که بیش از ٪۵۰ از اعدام‌شدگان به اتهام عضویت در گروه‌های اپوزیسیون ممنوعه طی ۱۵ سال گذشته از اقلیت کرد بوده‌اند.

بر اساس تخمین منابع مختلف، کردها ۱۰ تا ۱۳درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند.[4] با این حال، برآورد دقیق تعداد افراد کرد اعدام‌شده به اتهام جرایم عمومی دشوار است. برخلاف گروه‌هایی مانند بلوچ‌ها، نام خانوادگی افراد کرد همیشه به‌وضوح نشان‌دهنده اتنیک آن‌ها نیست و این امر شناسایی و تأیید موارد را تنها بر اساس اسامی یا سوابق رسمی دشوار می‌کند. علاوه بر این، کردها در چندین استان پراکنده‌اند (کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه، ایلام و سایر مناطق)، که برآورد ارقام دقیق را پیچیده‌تر می‌سازد. بنابراین، اعداد ارائه‌شده در این گزارش ممکن است به‌شدت کمتر از واقعیت باشد.

حقایق مربوط به اعدام کردها در سال ۲۰۲۴:

• دست‌کم ۸۴ نفر شهروند کرد اعدام شدند (٪۹ از کل اعدام‌ها در ۲۰۲۴).
• ۳۷ نفر به اتهام مواد مخدر اعدام شدند (٪۷ از کل اعدام‌های مواد مخدر در ۲۰۲۴).
• ۳۸ نفر به اتهام قتل (قصاص) اعدام شدند.
• ۹ نفر به اتهامات امنیتی اعدام شدند.
• تنها ۶ مورد (٪۷) از اعدام‌ها به‌صورت رسمی اعلام شدند.
• اعدام‌ها در ۱۶ استان مختلف اجرا شد.
• استان‌های دارای بیشترین اعدام زندانیان کرد:  آذربایجان غربی: ۲۳ نفر؛ البرز/تهران: ۱۴ نفر و ایلام: ۹ نفر

پانوشت‌ها:

[1] https://iranprimer.usip.org/blog/2013/sep/03/iran-minorities-2-ethnic-diversity

[2] https://unpo.org/member/west-balochistan/

[3] https://docs.un.org/en/A/HRC/55/62

[4] به‌عنوان نمونه به این منابع مراجعه کنید: https://minorityrights.org/communities/kurds-4/

https://www.institutkurde.org/en/info/the-kurdish-population-1232551004