بیشترین قربانیان اسیدپاشی را مردان تشکیل می‌دهند یا زنان؟

در ایران مانند بسیاری چیزهای دیگر آمار واقعی اسیدپاشی هیچ‌گاه افشا نمی‌شود. ایرج حریرچی، سخنگوی وقت وزارت بهداشت، اول اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ یادداشتی نوشت که در خبرگزاری ایسنا منتشر شد و در طی آن بدون ذکر منبعی ادعا کرد که در ایران ۹۰ درصد قربانیان اسیدپاشی زنان هستند و چند سطر پایین‌تر با اشاره به تحقیقی که از خرداد ۱۳۸۳ تا مهر ۱۳۸۹ صورت گرفته، حرف خود را عوض می‌کند و می‌گوید، ۵۱ درصد قربانیان مرد و ۴۹ درصد زن هستند. اگر یادداشت سخنگوی وقت وزارت بهداشت را با متن صفحه «اسید پاشی» فارسی در ویکیپدیا مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که وی عینان مطالب و اعداد خود را از ویکیپدیا استخراج کرده و آمار و ارقام دولتی محسوب نمی‌شوند. منبع ویکیپدیا نیز گفتگوی روزنامه همشهری با یک وکیل است که آذر ماه ۱۳۸۴ در خصوص اسیدپاشی گفته بود: «این جرم با توجه به اینکه در غالب موارد شایع و شاید بتوان گفت ۹۰ درصد علیه زنان ارتکاب میابد». حتی در قسمتی آقای ایرج حریرچی و ویکیپدیا ادعا می‌کنند، بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ در انگلستان ۸۰ درصد قربانیان اسیدپاشی را زنان تشکیل می‌دادند که این مطلب کاملا اشتباه است و در آن دو سالی که ذکر شد میزان زنان به مردان قربانی اسیدپاشی در انگلستان کاملا برابر بوده است. قسمت ناگوار ماجرا اینجاست که آقای ایرج حریرچی، اکنون در سمت معاون وزیر بهداشت به جامعه علمی کشور خدمت می‌کنند!

از سوی دیگر، کمال فروتن، رییس هیات مدیره انجمن حمایت از قربانیان اسیدپاشی و فوق تخصص جراحی پلاستیک در گفتگو با روزنامه ایران در تاریخ ۲۱ دی ماه ۱۳۹۶ (شش ماه پس از تاسیس این انجمن) می‌گوید: «همچنين بيش از ۹۰ درصد قربانيان زن هستند و ۱۰ درصد هم مرد هستند». به نظر میرسد ایشان نیز آمار خود را از ویکیپدیا استخراج کرده باشند چون کمی بعد در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ متوجه اشتباه خود می‌شود و در گفتگو با خبرآنلاین می‌گوید: ««آماری که دو سال پیش گرفته شده نشان می‌دهد که ۵۷ درصد از قربانیان اسیدپاشی زن و ۴۳ درصد مرد هستند. سن متوسط این قربانیان هم ۳۵ سال است».

در جستجوی دقیق‌تر، هر جویای حقیقتی می‌تواند بفهمد که تنها مطالعه واقعی، در خصوص اسیدپاشی در ایران از اردیبهشت ۱۳۸۳ تا مهر ۱۳۸۹ و در بیمارستان سوانح و سوختگی «شهید مطهری» از سوی مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی آمریکا صورت گرفت. در طی این شش سال ۵۹ بیمار برای اسیدپاشی در این بیمارستان که در آن زمان مرکز اصلی رسیدگی به این بیماران بود، تحت مداوا قرار گرفتند. از این تعداد، ۵۱ درصد مرد و ۴۹ درصد زن بودند که اکثر آنها از سوی بستگان نزدیکشان در ناحیه بالایی بدن مورد حمله قرار گرفته بودند.

همانطور که مشاهده می‌کنید، تنها مدارک مستدل درباره آمار زنان و مردان قربانی اسیدپاشی در ایران نشان می‌دهد زنان و مردان تقریبا به یک اندازه قربانی اسیدپاشی می‌شوند. گذشته از همه این‌ها، در کشور ما هیچ جای شگفتی نیست وقتی می‌بینیم سخنگوی وزارت بهداشت در یادداشتی آمار دروغ که آن هم بدون ذکر منبع از ویکیپدیا سرقت کرده، ارايه می‌دهد و یا رییس هیات مدیره انجمن حمایت از قربانیان اسیدپاشی به خود زحمت تحقیق نمی‌دهد. ولی چرا پنج تن از نویسندگان شماره ۱۰۰ مجله حقوق ما، که همگی به‌نام خبرنگار شناخته می‌شوند، بدون کوچکترین جستجو در اینترنت، مدعی شده بودند که زنان بیشترین قربانی اسیدپاشی را تشکیل می‌دهند. نتیجه اینگونه اشتباهات، چه سهوا اتفاق افتاده باشد و چه به علت نگاه ایدئولوژیک، این می‌شود که قربانیان مرد اسیدپاشی که در حال حاضر نیز به خاطر جنسیتشان کمتر مورد توجه پزشکان داوطلب، خیران، گروه‌های حقوق بشری و کمک‌های دولتی قرار می‌گیرند، و جامعه نیز با ایشان همدردی کمتری نسبت به قربانیان زن دارد، از این هم بیشتر مورد غفلت واقع شوند.

آمار قربانیان اسیدپاشی در جهان:

در ادامه نگاهی گذرا به آمار سال‌های اخیر اسیدپاشی در برخی از کشورهای جهان می‌اندازیم. تهیه این آمار در کشورهای توسعه نیافته بسیار سخت است و یا اصلا ممکن نیست، زیرا این کشورها نیز مانند ایران آمار این گونه حوادث را اطلاع رسانی نمی‌کنند.

در انگلستان که بیشترین میزان اسیدپاشی در جهان را با سالی حدود ۶۰۰ مورد به خود اختصاص داده، طی سال‌های گذشته میزان اسیدپاشی به مردان به شدت افزایش داشته و از هر ۵ مورد اسید پاشی، در ۴ مورد قربانی مردان بوده‌اند. در سال ۲۰۱۶ در آماری که از سوی انجمن نجات یافتگان اسیدپاشی انگلستان منتشر شده، از بین ۶۰۱ قربانی اسیدپاشی در این کشور ۸۰ درصد مرد بودند.

این نمودار مربوط به قربانیان اسیدپاشی در انگلستان بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ است که بی بی‌سی منتشر کرده.

در هندوستان نیز مانند دیگر کشورهای توسعه نیافته آمار دقیقی از جنسیت قربانیان اسیدپاشی وجود ندارد، ولی اداره ملی جرایم هندوستان اخیرا میزان قربانیان مرد اسیدپاشی را بیش از ۳۰-۴۰ درصد اعلام کرده است. گفتنی است، بیشتر اسیدپاشی ها در هندوستان بر سر اختلافات مذهبی صورت می‌گیرند و نه جنسیت.

در پاکستان هم وضع به همین منوال است و در سال‌های اخیر ۴۰ درصد قربانیان اسیدپاشی را مردان و پسران تشکیل می‌دهند. این آمار در اواخر دهه ۹۰ میلادی و اوایل قرن ۲۱، با حدود ۷۰ درصد، بیشتر زنان را قربانی اسیدپاشی نشان می‌داد.

درگذشته بنگلادش یکی از بدترین کشورها از لحاظ اسیدپاشی به زنان به حساب می‌امد. در سال ۲۰۰۲ حدود ۴۰۰ اسیدپاشی در این کشور صورت گرفت که حدود ۷۰ درصد قربانیان زن بودند. ولی این آمار در سال‌های اخیر به کمتر از ۱۰۰ نفر کاهش یافته و بیش از ۴۰ درصد قربانیان را مردان تشکیل می‌دهند.  بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۳ تعداد مردان و پسران قربانی اسیدپاشی، حتی از میزان زنان و دختران قربانی بیشتر بوده است که نشان می‌دهد بیشترین میزان اسیدپاشی روی کودکان پسر زیر ۱۸ سال صورت گرفته (دیاگرام زیر که برگرفته از صفحه ۱۲ گزارش سالانه اسیدپاشی بنگلادش ۲۰۱۳ است، این واقعیت را نشان می‌دهد). بنگلادش الگوی خوبی در کاهش حملات با اسید در جهان به حساب می‌آید و یکی از موفق‌ترین کشورها در این عرصه است. این آمار پس از سال ۲۰۱۳ به روز نشده.

مجموع پسران و مردان قربانی اسیدپاشی در مقایسه با دختران و زنان قربانی اسیدپاشی. منبع: گزارش سالانه اسیدپاشی بنگلادش ۲۰۱۳.

در نیجریه نیز، همیشه تعداد قربانیان مرد از زن بیشتر بوده. در این کشور ۶۰ درصد قربانیان اسیدپاشی مرد و ۴۰ درصد زن بودند.  این آمار از سال ۲۰۱۱ به این طرف به روز نشده است.

در کامبوج در طی سال‌های اخیر، آمار قربانیان ۵۲ درصد زن و ۴۸ درصد مرد بوده است.

در ادامه جستجوی آمار دیگر کشورها، تمام تلاش برای به دست آوردن آمار دقیق سال‌های اخیر به در بسته می‌خورد یا بسیار دشوار و غیر شفاف می‌شود. یکی از دلایل می‌تواند این باشد که طی سال‌های اخیر، نسبت آمار قربانیان اسیدپاشی زنان به مردان در کشورهای توسعه نیافته، بسوی برابر شدن و حتی پیشی گرفتن سوق پیدا کرده و گروه‌هایی که پیشتر علاقمند به تهیه و ترجمه این آمار بودند، دیگر نفعی در آن نمی‌بینند و به کارشان ادامه نمی‌دهند. از سال ۲۰۱۱ در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته ارائه آماری که به تفکیک جنسیت قربانیان زن و مرد را نشان دهد متوقف شده است. انجمن نجات یافتگان اسیدپاشی انگلستان که از سال ۲۰۱۶ دیگر به روز نشده، مدعی شده بود که ۸۰ درصد حملات با اسید در جهان به زنان صورت می‌گیرد، ولی این آمار به نظر منطقی نمی‌رسد و این نهاد خیریه نیز که امروز منبع همه وبسایت‌های خبری قرار می‌گیرد هیچ منبعی برای ادعای خود معرفی نکرده است. همچنین، برخی منابع فارسی به نقل از روزنامه اشپیگل می‌گویند، ۶۰ درصد قربانیان اسیدپاشی زنان هستند و ۴۰ درصد باقی مردان، که در منابع آنلاین اشپیگل و هیچ منبع انگلیسی دیگری چنین چیزی وجود ندارد. 

درپایان نباید فراموش کنیم که مقابله با معضل اسیدپاشی برای امنیت همه شهروندان ضروری است و تنها راه کنترل و یا از بین بردن این نوع جنایت، ایجاد قوانین کارآمد و مبتنی بر حقوق بشر در کنار محدود کردن دسترسی به مواد اسیدی می‌باشد. مشکلات قربانیان اسیدپاشی باید بدون توجه به جنسیتشان مورد توجه فعالان حقوق بشر و مسئولان قرار گیرد و ایشان باید از خدمات درمانی رایگان، کمک‌های دولتی و از همه مهمتر، توجه و همدردی ما، به‌طور مساوی بهرمند شوند. تفکیک جنسیتی که تاکنون نسبت به قربانیان این جنایت در فضای رسانه‌ای ایران و جهان اعمال شده نه انسانی است و نه کمکی به حل موضوع می‌کند.

بهروز جاویدتهرانی
فعال حقوق بشر و برابری جنسیتی
تیر ماه ۱۳۹۸