اعدام در ملاء عام؛ گزارش سالانه اعدام در ایران

به مدت بیش از  چهار دهه، ایران یکی از معدود کشورهایی بوده است که اعدام را در ملاء عام انجام داده است. اعدام در ملاء عام بارها از سوی جامعه جهانی و جامعه مدنی داخلی در ایران مورد انتقاد قرار گرفته است. هم دبیرکل سازمان ملل متحد و هم گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در امور جمهوری اسلامی ایران نسبت به ادامه اجرای اعدام در ملاء عام ابراز نگرانی کرده‌اند. در طول روند بازبینی دوره‌ای جهانی (Universal Periodic Review)،[1] جمهوری اسلامی توصیه‌هایی را که هدف آن پایان دادن به اعدام در ملاء عام بود را رد کرد.[2] در گزارش‌های گزارشگر ویژه نیز انتقاد از اجرای اعدام در ملاء عام توسط جمهوری اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است.[3]

در پی توجه گسترده رسانه‌ها و فشارهای بین‌المللی در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸، محمود شاهرودی رئیس وقت قوه قضائیه با صدور دستوری خواستار محدود کردن اعدام‌ها در ملا عام  شد. در نتیجه، تعداد این اعدام‌ها در سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۱۰ نسبت به سال‌های قبل کمتر بوده است. با این حال، پس از اعتراضات بعد از انتخابات سال ۲۰۰۹، تعداد اعدام‌ها در ملاء عام پس از سال ۲۰۱۰ به طرز چشمگیری افزایش یافت و به میانگین سالانه ۵۰ تا ۶۰ مورد بین سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۵ رسید. با افزایش تمرکز بین المللی بار دیگر تعداد اعدام‌ها در ملاء عام در سال ۲۰۱۶ به ۳۳، در سال ۲۰۱۷ به ۳۱ و سپس در سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به ۱۳ مورد کاهش یافت. اعدام در ملاء عام به طور قابل توجهی در طول همه‌گیری کووید-۱۹ کاهش یافت، به طوری که یک اعدام در سال ۲۰۲۰ گزارش شد و هیچ اعدامی در سال ۲۰۲۱ گزارش نشد.

نمودار بالا اعدام‌های در ملا عام را از سال ۲۰۰۸ نشان می‌دهد. تعداد اعدام‌ها در ملاء عام در سال ۲۰۲۰ به‌دلیل محدودیت‌های بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ به‌طور قابل‌توجهی کمتر بود و هیچ اعدامی در ملاء عام در سال ۲۰۲۱ ثبت نشد.

اولین اعدام در ملاء عام پس از دو سال

سال ۲۰۲۱ اولین سال در بیش از یک دهه بود که هیچ گونه اعدام در ملاء عام توسط جمهوری اسلامی انجام نشد. در سال ۲۰۲۰ یک تن در ملاء عام اعدام شد که در آن زمان، کمترین تعداد از سال ۲۰۱۶ به شمار می‌رفت. ما هیچ شواهدی نداریم که کاهش تعداد اعدام‌ها در ملاء عام نتیجه تغییر سیاست بوده باشد. بر این باوریم که این امر نتیجه محدودیت‌های همه گیر COVID-۱۹ بوده است.

همشهری آنلاین در ۲۸ مارس گزارش داد که دو مرد به نام‌های محمد قائدی ۳۸ ساله و صادق محمودی ۲۵ ساله به اتهام قتل یک مامور، توسط دادگاه بدوی در استان اصفهان به اعدام در ملاء عام محکوم شده اند. . قتل ادعا شده در نوامبر ۲۰۲۱ گزارش شده است.[4]

در ۱۰ آوریل، صدا و سیما گزارش داد که یک مرد ناشناس به دلیل قتل یک مامور دیگر در لرستان به اعدام در ملاء عام محکوم شده است. گفته می‌شود که قتل ادعا شده در دسامبر ۲۰۲۱ رخ داده است.[5]

داریوش رحیمی چهارمین مردی بود که به اتهام قتل یک پلیس در ۱۸ ماه مه به اعدام در ملاء عام محکوم شد. روزنامه خراسان گزارش داد که شعبه پنجم دادگاه کیفری یک استان خراسان رضوی این حکم را صادر کرده است.[6]

محمد رامز رشیدی و نعیم هاشم قتالی اتباع افغانستانی در ۱۸ مارس ماه به اتهام افساد فی الارض و بغی از سوی شعبه یک دادگاه انقلاب فارس به اعدام در ملاء عام محکوم شدند.[7]

در ۱۲ ژوئیه، دادگاه عالی حکم اعدام ایمان سبزیکار در ملاء عام را به دلیل قتل یک پلیس دیگر تایید کرد.[8] این کارگر ساختمانی ۲۸ ساله در تاریخ ۲۳ ژوئیه در محل قتل ادعایی در شیراز در ملاء عام اعدام شد و این اولین اعدام در ملاء عام در دو سال اخیر بود. عکس جسد بی جان او توسط رسانه‌های رسمی منتشر  شد.

در ۱۲ دسامبر، مجیدرضا رهنورد معترض زندانی در محل جنایت مورد ادعا، در مشهد و در ملاء عام به دار آویخته شد.[9]

بر اساس یک نظرسنجی که توسط سازمان حقوق بشر ایران و ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام در سال ۲۰۲۰ انجام شده، بیش از ۸۶ درصد از ۲۰۰۰۰ شرکت کننده ساکن ایران گفته اند که با اعدام در ملاء عام مخالف هستند.[10]

پانویس‌ها

[1]   https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G15/107/16/PDF/G1510716.pdf?OpenElement

[2] https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G15/040/69/PDF/G1504069.pdf?OpenElement

[3]  https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G23/010/95/PDF/G2301095.pdf?OpenElement

[4]  https://iranhr.net/en/articles/5151/

[5]  https://iranhr.net/en/articles/5159/

[6]  https://iranhr.net/en/articles/5213/

[7]  https://www.mizanonline.ir/fa/news/4704150/دو-تن-از-عاملین-حادثه-تروریستی-حرم-مطهر-شاهچراغ-ع-به-اعدام-محکوم-شدند

[8]  https://iranhr.net/en/articles/5339/

[9]  https://iranhr.net/en/articles/5634/

[10]  https://iranhr.net/en/articles/4458/